‘Fuyani inkomo zakuleli’

28 Jan, 2016 - 00:01 0 Views
‘Fuyani inkomo zakuleli’

uMthunywa

Cornelius Luphahla
ABE-Livestock Production Development sebekhuthaze abafuya inkomo kuleli ukuthi bafuye inkomo zakuleli ezigoqela inguni, mashona, thuli kanye leminye imihlobo ngenhloso yokuzivikela endlaleni.

Kubikwa imihlobo yenkomo yakuleli ilakho ukumelana lokoma njalo kukalutshwana ukuthi zicube ngenxa yendlala.

UMnumzana Cosmas Muzunde oyingcitshi kwezezilimo kunhlanganiso le uthe abalimi bangaqakathekisa ukufuya inkomo zakuleli kabasoze balahlekelwe yizifuyo zabo ngoba ezakithi zilakho ukumelana lokoma okukhona.

“Abantu abanengi abafuye inkomo zakwamanye amazwe balahlekelwe yizifuyo ezinengi ngoba zingenelisi ukumelana lokoma.

“Inkomo zakuleli kazihlaselwa masinyane yindlala ngoba ziyenelisa ukudla utshani noma bubuncane kakhulu.

Okunye njalo ziyenelisa ukunatha kanye ngeviki kodwa ezesikhiwa zifuna ukuthengelwa ukudla zinathiswe nsukuzonke kukanti endaweni ezinengi amanzi asehlupha ngoba sibhekane lendlala,” kutsho uMnu Muzunde.

UMnu Muzunde uqhubekele phambili njalo walandisa ukuba inkomo zesintu kazihlaselwa masinyane yimikhuhlane.

“Abalimi ikakhulu abahlala endaweni ezingelamanzi eduzane kuqakathekile ukuba bafuye inkomo zesintu ngoba noma nje zinatha amanzi amachibi kukalutshwana ukuba zihlaselwe ngumkhuhlane we-liver fluke ozalwa ngumnenke. Lokhu kungenxa yokuthi igazi lazo kalikho lula ekuhlaselweni yimikhuhlane njengezesikhiwa.

“Inkomo zesintu zilezikhumba eziqinileyo kulezesikhiwa okudala ukuthi nxa zithe zahlaselwa yimikhaza kube nzima ukuba zibe lezilonda kumbe zihlaselwe yimikhuhlane efana le-heart-water. Ezesikhiwa zona zingavele zihlaselwe yimikhaza kuvame ukuthi zihle zihlaselwe yimikhuhlane njalo zibe lezilonda ngoba zilezikhumba ezibuthakathaka,” kutsho uMnu Muzunde.

Uqhubekele phambili eveza ukuthi inkomo zesintu zilesiphatho esihle kakhulu ematholeni azo njalo ziyenelisa ukuba lochago olwenela amathole azo noma nje kuyisikhathi sendlala ngakho kuqakathekile ukuzifuya.

“Inkomo zesintu ziyenelisa ukuhamba umango omude zisiyadinga amanzi kodwa ezesikhiwa zingahamba umango omude ziyafa ngenxa yobulula begazi lazo,” kuchaza uMnu Muzunde.

UMnu Muzunde uphethe ngokuthi inkomo zesintu ziyenelisa ukumelana lelanga ngoba loba litshisa  ziyenelisa ukudla kodwa ezesikhiwa ziyalala nxa ilanga litshisa ziphethe zibulawa yindlala.

Share This:

Sponsored Links