uMthunywa
Indlela yokwehlukanisa ngamalunga. Le indlela yehlukanisa izinhlobohlobo zesenzo, isetshenziswa ngokuthi kubalwa amalunga esiqu sesenzo. Ngale indlela sithola izenzo, ezilunga linye, mabili, mathathu njalonjalo.
Izenzo ezilunga linye: -fa > yafa inyamazana. –pha > ipha umntwana ukudla. –dla > Badla basutha emthimbeni wakho. –ma > Sama kwaze kwafika isethekeli esiqakathekileyo.
Izenzo ezilamalunga amabili: -dlala > Badlala ibhola abafana. – funda > Abafundi bafunda kuhle. – thela > Thela amanzi ugeze.
Izenzo ezilamalunga amathathu: – sebenza > Uyise usebenza eBotswana. –hlikihla > ULiqhwa uhlikihla ingcekeza ngelembu.
Izenzo ezilamalunga amanengi. Kusukela kwamane njalonjalo. – vumbulula, khudumala/fudumala, khifikhifiza, dilingana.
Iziqu zesenzo eziqala ngonkamisa ezilamalunga amanengi: Eziqala ngonkamisa a-. Izibonelo: -ahluka –UZodwa wahlukile kwabanye. Anga – Ababetshada bangana emtshadweni wabo. –anela > Kutholakale ukuthi kazanelanga into ebezifunakala. –anda – Ayanda amacala alo umfana. –akha – Usecabange ukwakha umuzi. Aba – Umuntu olukhuni uyehluleka ukwaba izinto kuhle. –ala > Wala ukubuya ekhaya lanxa ebizwa. –azi > Kazi ukuthi uyaqala nini umsebenzi.
Kuviki ezayo siyaqala kuziqu zesenzo eziqala ngonkamisa –e- kusiya kweziqala ngonkamisa – o.
