Zwinozipa ndiswi tingazwitila sebaKalanga

16 Sep, 2016 - 09:09 0 Views

uMthunywa

Tina Lobs Buhegwedu Dube
Tjitjo ndetjawadla tjigele mitolo yaBembe. Ndomudumilisa kakale bakanyikwedu ndilimunzi nkulu wakaBulawayo. Ndimulezwa nemukumbudza ntolo titjaleba ndebo tisa makungulupeswa. Kwakakutjintolo hango iligegwe. Masimbe nayiwo aka asanhu akagala bhadza akahanduka akabamakudo. Bokuku batjagala nebanabana bebatawulila ngano.

Kwakakuyi, kwakati kulinhu wantolo. Bana bedabila beti kolobedza. Ipapo koba kudziyiwa moto kudliwa hhihha, hhali dzitshwa lupato kubhikiwa zwakasiyanasiyana. Zipa bantolo bakabezwitila ngono naswibo nasi tingazwitila.
Basingandizibe imi ndinkololo waMalani waMbhobe kun’umba yakabaNkhwanenyama kaMasendu. NdiKumbudzi.

Ndotuna nabaNimasitu batema. BakaTjabe ndibobasekulu. Tate banzekulu wakaNkodza, mme bali nzekulu wakaNdebele yakaNitjibombgwe. Kukugulu mayi bakuku banozwala mme balibaNibuso, MaNleya. Hama dzangu hawungadzipedze. NdiNkalanga wakwako.

Iswi kanyikwedu zipa tozwitila. Atitomilila watisingazibe kuti awotitila. Tibanhu banogala bakahanha tjoselele — pawunotiwana nowana tisekelela, timwemwetela tizuwa zwinozipa. Tjidzwee nayitjo tjilobgwa uwha kuti banhu bakahanha noseka. Atizi usinameno. Kwakati ntolo baKalanga bakamilidziwa nemakhuwa mumitunhu yabakebegala.

Kwakabagwadza koga akuzotongodusa hanha kumubali. Bakabeti babhika busukwa, ban’wa bakamba lumbo gunoyi Bhani lakaloyewa. Lakalisina tjalinomela ilelo bhani. Lakalina mavu makukutu akawoma kwazo. Bakabeti habomba bezana ndazula behanha bekangan’wa kuti pabagele abazozwihakila bakandisiwako nemasimba. Zipa bakabezwitila.

Iswi nasi zipa ngatizwitilenibo. Kana bamwe tjabanoziba banosima nosala koga, kuti bathame kukona. Banhu musisime nolila. Milikani mitunhu yose mubone tjingathama kuti butjilo gwedu gube gulelu.

Usikakatile ngubo kukuli koga. Ziba fukidza bamwebo. Apa tose tagala zwibuyana, tahanha tose ndiko kwawunobona kuti butjilo gozipa tjini. Bantolo bakaziba bakati “Mano malayan’wa masimba ndoga wakadla zwakaloyewa”. Eke zipa kwetjiKalanga! Lumbo goti “Zipa kwenhopi ilimulukamba nlume we inonga yabhikwa nembvana. Zipa kwenzembe konga zipa kwenjiba undilobele nzembe ndinogotja, bakaMpindiwa banafupa lebuloyi banolamba Mpindiwa enobhika, balume inopela ndandala muhango yabotate!” Ape waka whilila lumbo igogu gumbiwa nayidzo wope awungatongodziwha, ungawana mihodzi yotimburumburu banhu beti walobgwa iko kulizipigwa.

Basingazibe, tjiKalanga tjozipa. BuKalanga gozipa. Ape ungina mutitji tjaGetjenge ndiko kwawunobona kuti malebeswa tjandinokubudza. Balume banjinji bakaGetjenge abatjabgwilila kanyi kwabo. Bakabhakhwa zwakanaka nebafumakadzi bebuKalanga. Akutjina kwabangayenda. Basizwimanikanye, tobawamutjila, bakwaha bamwe bakalabgwa bedu. Ngabagale pasi timbe KubuKalanga Ndiko kanyi kwedu, tjozanazana tjonanayila tjondikumbudza kanyi. Iswi atitazwihwaba toti tjawawana idla nehhama.

Kana akuyedza akutoyedza kubanhu bose. Naswibo manaba tinawo. Buhe gwemanaba godliwa nebakatjenjela.

Unoba anadela ngalidiye alipe masimba, alimuse moyo, nayilobo limilikile mbeli lithame mihingo inowobhatsha tjaba kuti banhu tose tihane. Kana tozwitila akuna angatitila. Musidzila tjiKalanga tingazwitila. Ndzimu wakatipa mikumbulo, maboko nemakumbo. Totubula. Ngatibhataneni balume, bomme, bahhuhha nemhandala.

Gole loyepela. Bamwe bakabakakumbula kuti loti linopela banatjabathama. Iwe wakathamani tjawunga budza banhu? Banjinji bakakon’wa. Bamwe kuli layilila. Umwe kwakati bhasi yomilika elayila eti “unditengele lina doli mbeli!”. Nhutana waka elayigwa ekosaziba kuti ini kuno hakiwa, enobuya ne-beret. Namibo anditoziba kuti ndilo lakalihakika kene atayilo. Ndowoswika ndibhuzwa saku gole lapela kowohhaligwa kumihingo tikatongonobona hhama nebakhwinya.

Banogwisa lobogwa, gwisani nemasimba lubaka gusanhu gukamusiya, yelo limwe lapela. Namwibo  baGonde temani matenje makasimisa nhalu dzemaboko vula yaba pedlo. Nlume wenyu tataZwinozipa takatiti banomutebela ngono kwabe mahhuba, delani bamhadzi. Lingani mbeli musitjabgwilile hule. Bawhola bakati tjakulamba tjakuwangula. Eke zipa kwetjiKalanga. Mawhi antolo etjiKalanga anopodza gwadza komoyo, uhanha ne tjinolema uwana tjaba tjilelulelu.

Musale makamu angu, kene kuyi gamu gulu ndelakamayi, nasi ndomulizanya. Hanani, muzibe kuti hana tingazwitila iswi baKalanga. Ndogalabgwe, topamha  tikahangana kakale.

Kalanga Language and Cultural Development Association
[email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/ZWTC6PG" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds