Uncategorized

Wathint’ umfazi, wathint’ imbokodo…Sikhumbula imbokodo zesizwe

09 Aug, 2021 - 14:08 0 Views
Wathint’ umfazi, wathint’ imbokodo…Sikhumbula imbokodo zesizwe Queen Lozikeyi

uMthunywa

YiNtatheli kaMthunywa

ILANGA lokukhunjulwa kwamaqhawe lisibuyisela emuva kusikhathi sokudinga inkululeko yesizwe.

Imbali iyakuveza ukuthi asimadoda wodwa angena empini. Akhona amakhosikazi atshiya imuli ekubona kufanele ukulwisana lombuso wabelungu.

Ngaleso isikhathi, kwakuzila ukubona owesifazane esenza umsebenzi wabesilisa. Pho ukulwa empini kwakunjani?

Loba iZimbabwe yathola uzibuse ngo-1980, ukukhumbula lamaqhawekazi aqala ukulwa labahlukuluzi kubalulekile.

Yikho nje ngekhefu lamaqhawe sinikeza isithunzi kumaqhawe lamaqhawekazi la.

Isikhumbuzo esikhulu lonyaka sikubomama abaphatha izibindi bahlangana lamadoda bathwala imbhobho ehlathini.

Iphephandaba likazulu lamuhla likhethe ukukhumbula amaqhawekazi la, labo bonke abaphilayo abaqhubeka besebenzela isizwe.

Akubuzwa muntu ukuthi kungasi kuzimisela kwabomama laba, aluba akulasizwe.

Batsho beqinisile abadala ukuthi wathint’ umfazi, wathint’ imbokodo.

1) Queen Lozikeyi Dlodlo: Lapha sileqhawe lamaqhwekazi. INdlovukazi yesizwe samaNdebele uLozikeyi wabayinsika yomvukela wamaNdebele ngomnyaka ka-1896, wona owabayisiqalo sokulwisana lombuso wabelungu. Ngemva kwesikhathi abeNsundu bephila ngaphansi kuka-Cecil John Rhodes, uLozikeyi wakhokhela ibutho ukuthi lihlasele ngesikhathi iNkosi uLobengula ibalekela ukuthunjwa.

Ubukhokheli beNdlovukazi bebuze bahlonitshwa nguHulumende wamanje, nanko uMongameli uEmmerson Mnangagwa unikeze uLozikeyi indondo ye-Order of the Great Zimbabwe Diamond.

Bakhona abanengi emphakathini abenza okukhulu, abangamaqhawe okukhululeka kwesizwe. Ngaphandle kwalabo abalwa impi, asikhohlwa lalabo abazinikela ukuguqula impilo zabantu ngendlela ezitshiyeneyo.

Kumadolobho wonke akuleli, abesifazane abamqoka kumbali yesizwe bahlonitshwa ngokuphiwa amakolitshi, lezikolo lemigwaqo ethile ngaphasi kwamabizo abo.

ULozikeyi umele wonke amakhosikazi eNkosi uLobengula kusehla kusiya kulawo akaMzilikazi wona aphendla indlela yokwakhiwa kwesizwe.

2) Ruth Chinamano: Lo ngunkosikazi kaJosiah Chinamano owayegijima lasempini. Ufe ngo 2005. UChinamano wayengumbalisi, elilunga leZanu-PF njalo. Ngo-1964 wabotshwa wavalelwa ejele yeGonakudzingwa okweminyaka elitshumi. Ngo-1980 wakhethwa ukuba lilunga lePhalamende.

Ruth Chinamano

4) Johanna “Mama Mafuyane” Nkomo: UJoana “Mama Mafuyane” Nkomo waba yintandokazi yesizwe ngokuzimisela kwakhe ukusekela umkakhe uJoshua Mqabuko Nkomo. UNkomo wayengumsekeli kaMongameli wesizwe, owenelisa ukukhulumisana umlotha loRobert Mugabe, okwaletha ukubambana elizweni ngo-1987. Ingcitshi ngezembali ziyakubalisa ukuthi uMafuyane wabayinsika yokuqina kukaJoshua Nkomo ekulwisaneni lodlame lwabelungu.

 Joana Mafuyane

Iqhawekazi leli lagcina imuli yalo lilodwa ngesikhathi uJoshua Nkomo esempini. Wabotshwa ngamapholisa ayebizwa ngokuthi yiSpecial Branch endlini yakhe ePhelandaba koBulawayo. Ngo-1977, uMafuyane wabaleka kuleli eqonde eNgilandi ngoba kulodletshana lokuthi abelungu babefuna ukunyamalalisa umntanakhe uSehlule. Udlule emhlabeni mhlaka 3 kuNhlangula ngo 2003, eleminyaka yokuzalwa engu-75.

5) Jane Ngwenya: Imbokodo yempi yenkukuleko. Yiyo indlela uNgwenya abizwa ngayo ngabalweli benkululeko. Ufe ngoLwesine ngemva kokugula. Umuyi unikezwe inhlonipho yobuqhawe njalo uzabekwa emathuneni amaqhawe eHarare. UNgwenya wayelilunga lenkokheli zeZapu, wakhetha ukutshiya umtshado wakhe eyethwala izikhali empini elandela uJoshua Nkomo, Benjamin Burombo, Jason Ziyaphapha Moyo, George Silundika, lezinye inkokheli zeZapu ezabamqoka ekukhululeni isizwe.

Jane Ngwenya

Wabotshwa, wajeziswa ejele yako-Grey koBulawayo ngesikhathi emunyisa usana lwakhe. Ubeyinsika ekusekeleni uHulumende omutsha ngo1980.

Ufe eleminyaka engu-86.

Angeline Masuku

6) Angeline Masuku: Lo usaphila. Wayelilunga lequla leZapu elahlala phansi leZanu PF kubunjwa iUnity Accord ngo1987. Waba ngusibalukhulu wesabelo sakoBulawayo laseMatabel…

 

 

 

Share This:

Sponsored Links