Tshibika gamba, ukasawhilila lopinda nawe

27 Jan, 2017 - 00:01 0 Views

uMthunywa

Tina Lobs Buhegwedu Dube
Munjani bakanyi kwedu? Ndobva imwi mose BaKalanga. Banotjiziba, basingatjizibe nebasingatjatjizibe. Mose muna bana nebakadzikulu basingatjizibe ndomulezwa nditi ndigo lubaka gozwidiya igogu. Basingatjatjizibe ndoti kumbulani kanyi. Handukani makalahika. Nebanahoni netjiKalanga handukani musununguke muzibe dada nelulimi gwenyu.

Ikoko kuTjolotjo kwatinowha muti “sikohamba tjose”, atatjipothoko tjakatambunuka itjetjo tjamunoleba.

Ndakatongoswika kuWuwhana ndibhuzwa zila. Mwana waka endilayila wakati “uyahamba tjose ngomqwaqo, ukokhona”. Ndakakumbula kuti unokon’wa leba tjipothoko. Andilebeleka netjiKalanga ndiwha eti “angizwa isiKalanga mina.” Ngono imi tjipothoko ndotjiziba ndakawha kuti unoleba tjisakatambunuka. Wakatongoswika kaMhuke ndiye angakubudza zwinosekesa.

Umwensi tilikukwele umwe nsikana wakati kuwumwe “kambe Esnat ungaze unginyime idobgwe.” Umwe nkadzikulu bali kuminda yakaMhuke wakawhakala eti “mina ngizaba ngikhekheleza ngitem’ inhenjana, unakaRerere ebamb’ ibhadza. Hehehe idanda libamb’ umoto”. Anditoziba kuti lulimi bani igogu gwaaka eleba koga iye waka eti unoleba tjiNdebele tjakapelela. Ngatihandukileni kuna tjakatambunuka tjiKalanga.

Banhu banodziyidza ape tihha pawhilila notebela tjinolebgwa kene milayo. Banoleyana netjinolebgwa kene bethama itjo tjayi basitjithame. Ukati yenda kunobhuda hhuba nhu wakhona aatolamba. Unobvuma. Ape abona kuti iwe awutjipo, unohanduka enda kunongina hhuba. Unothama kwenkumbulo uwe. Akuna wawungadusa, banhu bose.

Kungabe bana kene bawhola. Basikana kene bayisana, banhutana kene bakadzikulu nowhowana bethama tjinhu tjinoleyena netjababudziwa. Bamwe ndebanoti towhowa nowa. Banjinji bakawa. Tjinoduba ndetjekuti ungati watjiwa ukakon’wa muka. Bamwe bakalobgwa nezwituhwane ngentha yonda busiku. Babudziwa kuyi padongo labaTjilalu akutopindiwa hhuba langina iye ebuya akalaladza emimila, emba zwibva zwawun’hangamidza zwiwakala.

Kwakakuti ape uteya mbila kusingahakiwe kuti dzilile. Dzakadziti dzikalila dzidana hhimidzambila. Moba mahangana-ke ape ulipehhugwi kwedombo pamwe utjakatumba ulimuguwu. Lohha likutema kan’ompela ufila ipapo.

Kwakakuba nebakalinga ape bebona laswika bemimila bekubudza beti “tshibika gamba, tshibika gamba!” Wake ulala usingagale watjukunyika. Ulala unyalala uti whu. Lakalihha lipinda likutanha linda ikweno kwatihhila mbila. Kene likapinda litanha pantshibha kene patiko waka uwhilidzila uvululwata uwoma selukuni lipinda. Ngono ape uleyana nezwilebo waka usingake ukapabhuda. Waka uti utjabhuzwa kuti liponi mubva mapedzelana kakale ngwa yakhona kuli iwe unokundiwa. Ate hhimidzambila loga linobulaya. Kunjinji kungati bulaya nosatebela tjinhu tjatinobudziwa ene tjili tjilelulelu.

Bamwe bakalamba mbala majwambo bakafa. Bebudziwa kuti hango yabahhele zwikonyana zwinoluma ibo belamba beti “zwakazwiliponi ntolo?” “Bobatategulu abazotongo muka bekuthama,” ndilo labanolamba bali mulili. Banojalo bekangan’wa kuti zwinhu zonda zwintjintja. Bobatategulu abazotongotanha Quantum koga iswi toyitanha.

Bobatategulu abazotongohingisa cellular phone iswi toyihingisa. Bobatategulu bakabenda nemakumbo betola pamwe mimwedzi mina kunoswika kuGoli koga iswi tomuka tiliko, tjimuka tilikanyi. Butjilo gwasiyana. Butjilo gwanasi gumulubilo gusiguhoma. Nayiyeyo zila, kohaka kuti banhu bazibe whilila notebela mawhi anotjidza.

Kokona nayidzo mota dzinosenga banhu awutongongina koga, nolinga kuti yakayi inoyenda poni. Awutokoti unda kuMakorokoro ukakongina munayakakwagwa Zuzaphi, nolahika. Nowana kwakakwaga kuyi “akutopfutiwa” nhu etjiloba tjimonela akakangan’wa. Ngaatshwe ndiko kwaanokonohaka n’anga eti wakaloyewa kati kulisawhilila. Imi ndilin’anga ndobva ndahha ndikuphobola neswimbo.

Ape  ndakuwhila ngoni ndikupa ndzi wempani nemabgwe akahhodzewa masimbe nditi gala wakalinda nloyi nowumbhata. Ape uwamutjila ndikudana  n’ombe nhatu kuti utongo hhuka n’holo. Umwe ndewunowana kwakayi “musingine” iye unongina, pamwe kwakahhaliligwa humba ke?

Koyi tjilambo budziwa hatjina mbobona. Banhu ngatitongozwipilani whilila. Awungabe usola bhuzwa kuti “mojalo nayipi zila” banhu bakubudze.

Namwibo bebusukwa atizomukangan’wa, ape kwayitongoletja letja. Nowhodza ukabudziwa kuti ungatjin’wa.

Nebenyamabo atitomusiya kuhhe. Benhako banogozolambila mutjinhu tjabo ndobona banohaka loud speaker ndooyihaka pamwe tingati tinohangana ndayiwana.

Kalanga Language and Cultural Development Association
[email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/ZWTC6PG" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds