uMthunywa
Tina Agrippa Bakwali Sibanda
Bangana mumahuba anasi balume kene bakadzi banga yibaka n’umba yetjibanhu?
Bangana banga lipika hanu bengina makuswi benotema mhanda ne nhungo nabo mbalilo?
Baka n’umba kohaka gumwe luzibo nebumhihha gonakisa.
Ndizo dzebamwe dzakanaka dzakatambanuka, bamwe bedzi peyamisa.
Ndizo kakale uwana kulikuti imwe mizi inoyi yakanaka kupinda imwe iyo ili yen’umba dze tjibanhu(roundavel) yose.
Kose ikoku kutiwa ne luzibo ne bunyambi mukuthama, bunyambi muzviyeto.
Tjekutanga hutala pasi, pano tshiwa gomba linotendeleka.
Gomba ileli ndilo linolayidza pano mma guma (foundation). Vu linobaka lotshiwa patjulu.
Mavu etjulu akasima. Muvu kobumbgwa sina (bricks) dzino hingisiwa, kubakiwa nadzo dzilinyolo.
Vanga vu kanjinji njinji ndekwebakadzi. Ndibo kakale bano baka guma kubva pasi kunoti palinolizana.
Kwapela guma, ladzulugwa kotanga tshingwa mhanda dzitendeleka neguma. Mhanda ndidzo dzinobhata denga.
Pamhanda ko tambikiwa kene nditi kobingiwa makoko.
Nhungo dzosendekiwa pana iwo makoko, dzinohangana kutjilungwana, panoba ipo pano pelela n’umba.
Ndizo wali nditi kubva muvhu kunoti kutjilungwana. Payinopelela ateyiko kuti baka kwapela.
Nhungo dzo tandigwa nembalilo dzinoba dzinopoteleka ne denga lose.
Kana mbalilo ndidzo dzinobhata buhwa guno pfulila n’umba.
Pakupfulila kotanga kwa mwayiwa buhwa, gutiwa zwihwa (grass bundles).
Mwaya buhwa unhingo wabo mme. Zwihwa izwezi zwe buhwa zolukiwa nayibo bo mme kakale kutiwa mathikili.
Pakulukiwa kobuhwa ko hingisiwa ndzi dze ntewa, nsusu kene mhiwa.
Ipapo ndipo panobva n’umba ye mathikili paku pfuligwa.
Bamwe ngwenu banotafula benakisa besingatjithame kwantolo kwemathikili.
Tafula wusatja nepulaka laka bakanyigwa ikoko.
Kose ikoku kwandatawula wubakiwa kwe n’mba nezila dze pasitjigale.
Nasi kwa handuka, banu bobaka tjikhuwa kose nekuma kanyi kwebakiwa n,umba dzinonga dze kumatoropo.
Manake tohangana muyimwe nhawungwa inotebela, ilindebo pandindoba ndizuwa ne kwemakungulupeswa. nMukunakisa kuleba. Eke ntolo!
Kalanga Language and Cultural Development Association [email protected] <mailto:[email protected]> +263 772 610 726
