KALANGA: Kubva muvu kunoti tjilungwana

28 Jan, 2016 - 00:01 0 Views
KALANGA: Kubva muvu kunoti tjilungwana

uMthunywa

Agrippa Bakwali Sibanda
Bangana mumahhuba anasi balume kene bakadzi banga yibaka n’umba yetjibanhu? Bangana banga lipika hanhu bengina makuswi benotema mhanda ne nhungo ne mbalilo? Baka n’umba kohaka gumwe luzibo nebumhihha gonakisa. Ndizo dzebamwe dzakanaka dzakatambanuka, bamwe bedzi peyamisa. Ndizo kakale uwana kulikuti imwe mizi inoyi yakanaka kupinda imwe iyo ili yen’umba dze tjibanhu (roundavel) yose. Kose ikoku kutiwa ne luzibo ne bunyambi mukuthama, bunyambi muzviyeto.

Tjekutanga wutala pasi, kutshiwa gomba linotendeleka. Gomba ileli ndilo linolayidza pano mma guma (foundation).

Vu linobaka lotshiwa patjulu. Mavu etjulu akasima. Muvu kosinyangiwa sina (bricks) dzino hingisiwa, kubakiwa nadzo dzilinyolo. Vanga vu kanjinji njinji ndekwebakadzi. Ndibo kakale bano baka guma kubva pasi kunoti palinolizana.

Kwapela guma, ladzulugwa kotanga tshigwa mhanda dzitendeleka neguma. Mhanda ndidzo dzinobhata denga.

Pamhanda kotambikiwa kene nditi kobingiwa makoko. Nhungo dzosendekiwa pana iwo makoko, dzinohangana kutjilungwana, panoba ipo pano pelela n’umba. Ndizo wali nditi kubva muvhu kunoti kutjilungwana. Payinopelela ateyiko kuti baka kwapela. Nhungo dzo tandigwa nembalilo dzinoba dzinopoteleka ne denga lose. Kana mbalilo ndidzo dzinobhata buhwa guno pfulila n’umba.

Papfulila kotanga kwamwayiwa buhwa, gutiwa zwihwa (grass bundles). Mwaya buhwa un’hingo wabo mme. Zwihwa izwezi zwe buhwa zolukiwa nayibo bomme kakale kutiwa mathikili.

Palukiwa kobuhwa ko hingisiwa ndzi dze ntewa, nsusu kene mhiwa. Ipapo ndipo panobva n’umba yemathikili papfuligwa. Bamwe ngwenu banotafula benakisa besingatjithame kwantolo kwemathikili. Tafula wusatja nepulaka laka bakanyigwa ikoko.

Kose ikoku kwandatawula wubakiwa kwe n’umba nezila dze pasitjigale. Nasi kwa handuka, banu bobaka tjikhuwa, kose nekuma kanyi kwebakiwa n’umba dzinonga dzekudoropo.

Manake, tohangana muyimwe nhawungwa. Eke ntolo!

Kalanga Language and Cultural Development Association [email protected] +263 772 610 726

Share This:

Sponsored Links