uMthunywa
Nkosilathi Sibanda
UCINE nini ukuthenga kumbe ukubala ugwalo lwesiNdebele?
Umbuzo lo uthinta loba ngubani olothando lokulondoloza ulimi lokusabalalisa indatshana ezibhalwe ngabalobi bakithi.
Ngokunanzelela ukuthi liyancipha inani labantu ababala isiNdebele, kulomlobi osezinikele ukuthi avuselele isiko lokubala kwabasakhulayo ukuze ulimi lungatshabalali.
Umlobi lo, nguChristopher Ncube, oseyethule ugwalo lwakhe lwesibili olubizwa ngokuthi
“Ngangingazi”.
Kugwalo lolu, olwethulwe phambili kwentathelizindaba zakoBulawayo ngeSonto, lugxile kakhulu ebunzimeni bempilo langendlela imuli eziphatha ngayo inkinga ebhekane lazo emakhaya.
Indlela uNcube ayilobe ngayo indatshana yakhe le, itshengisela ukunona kolimi lwakhe, ubunono kwezokuhlanganisa imitsho yesiNdebele, esondeza loba ngubani ukuthi akholisa amazwi amumethwe lulimi.
Umlobi lo ungaphansi kwenhlanganiso yabalobi besiNdebele ebizwa ngokuthi “Abalobi Bakithi”. Inhlanganiso le isiyethule ingwalo ezifika itshumi lasikhombisa. Zonke ingwalo zilotshwe ngolimi lwesiNdebele.
UNcube uselobe ingwalo ezimbili, olwakuqala walubizwa wathi “Phakathi kwetshe lembokodo”. Ugwalo lwakhe lwakuqala selufundwa esikolo.
Intatheli kaMthunywa uNkosilathi Sibanda ixoxisane loNcube othe ugwalo lwakhe luzahlabusa luphinde lukhaliphise abafundi bolimi lwesiNdebele.
Ngubani uChristopher Ncube?
Ngingumlobi odabuka eSelonga, okuyindawo esezansi yeGwanda South. Ngingomunye wabalobi ababhala bengaphansi kwenhlanganiso Abalobi Bakithi. Ngafunda uFomu 1-4 esikolo seSilonga, ngasuka lapho ngayaphakamisa imfundo yami eManama High School kuFomu 5 lo 6.
Uqale nini ukuloba?
Kade ngatshudula kulumsebenzi. Kahle kahle ngiqale ukukhuthalela ukuloba ngomnyaka ka-1991, ngisafunda.
Pho nxa waqalisa ngo-1991, kungani ulengwalo ezinlutshwane?
Zinengi indatshana lengwalo engazilobayo kusukela lapho. Inkinga engaba layo yikuthi zikhona ingwalo zami ezalahlekayo ngenxa yokusebenza labantu abangathembekanga. Le yinkinga ehlasela bonke abalobi kuhambo lwethu lokuzama ukuthi sidindise ingwalo zethu. Imisebenzi yethu iyalahleka, kodwa ngiyathaba ukuthi ngokuza kwemitshina yakulezi insuku, sekulula ukuthi sisebenze, sikwazi ukuthi ingwalo zethu ngeke zilahleke. Yikho ubona sisethula ingwalo iminyaka ilandelana okwamanje.
Ngithe sengihlangane labanye abalobi ngo-2016, ngiqhubeke ngenze lokhu engakuphiwa nguNkulunkulu, ukuloba. Ngibonga Abalobi Bakithi ngenkuthazo yabo.
Kuyini okukufuqa ukuthi ulobe?
Ngilothando lokubala isiNdebele lezinye indimi zase-Africa engizaziyo. Kubalulekile ukuthi nxa ungumlobi uthakazelela indimi zakini. Ngakho mina ngakhuthazwa njalo yikuthi kumele sibhale ngolimi lwethu ukuze lungatshabalali. Enye inkuthazo yavela kumbalisi wami, uMnumzana T Moyo, owathi ebala indatshana zami wahle wangibiza wangitshela ukuthi ngiqhubeke ngiloba. Kusukela lapho angizange ngibuyele emuva.
Bakhona abalobi asebekhalele ukuloba ngoba besithi abantu abasafuni ukubala isiNdebele. Wena uzakwenqabela njani lokhu?
Inzima lindaba kodwa angeke sigoqe izandla sekele ukuloba. Ngizaqhubeka ngibhala ngisiyaphambili. Ngiyathembisa njalo ukuthi ngomnyaka ozayo ngizalukhipha olunye ugwalo.
Ngilenkuthazo ikakhulu kulutsha lwakithi. Akusizi ukuthi uzonde ulumi lwakho ngoba luyingxenye yendalo yakho. Sizalwa ngamaNdebele ngakho akulasizatho sokuthi uzonde ulimi lwabo khokho.
