uMthunywa
KULIVIKI sixoxa loKhulekani Ncube umlobi wezingwalo zolimi lwesiNdebele.
Umlobi lo udume ngokuloba indatshana ezinengi, kodwa ugwalo lwakhe “Umbango wedlozi” yilo olumsukumise waba lodumo lasemazweni.
Intatheli yephephandaba likazulu uNkosilathi Sibanda ixoxe lomlobi lo kuliviki.
Ngubani uKhulekani Ncube?
Ngiyabingelela Mahlabezulu. Ibizo lami nguKhulekani Ncube, owaziwa ngokuthi nguMathamboxakalala. Ngizelwe ngo1977 esiqintini seMatole esigabeni seMangwe, eMatabeleland South. Ngaqala imfundo yebanga laphansi ngo1984 eMatole Primary School, ngaqeda ngo1990. Angisabanga layo inhlanhla yokuqhubeka ngemfundo ngenxa yezinswelo zemali.
Ngiqale ukuloba ngo1992, ngiloba indatshana lenkondlo ngizithumela emsakazweni, ngithola lawo masolombane okwakubongwa ngawo abalobi abasakhulayo lezonsuku.
Ngokubona isiphiwo sami kwezokuloba nganxuswa ukuthi ngiqeqetshe ukuloba ngesinye isikolo sakoBulawayo esasifundisa i-creative writing. Angisaphumelelanga ukuya kuleso sikolo ngenxa yazo izinswelo zemali. Kuthe ngo1995 ngafulathela elenkaba ngayawela eBotswana. Ngaleso sikhathi angizange ngiqhubeke ngokuloba.
Kwathi ngo2000 ngadlulela kweleSouth Africa. Ngomnyaka ka2005 kwafika njalo usinga lokuloba ngaqala ukuloba inkondlo lemidlalo yetshatshalazi eyadlala kuma-theatre abalisa iWyndbrow Theatre, Hilbrow Theatre, Market Theatre lasemcimbini yokulingisa eminengi kulelo.
Ngo2013 ngangena kunhlanganiso yokuvuselela ukulotshwa kwezingwalo ebizwa ngokuthi “Abalobi Bakithi” eyangiqeqetshayo kwezokuloba. Ngisuka lapho ngahlala phansi ngaloba ugwalo lwami olulesihloko esithi “Umbango wedlozi” olwethulwa mhlaka 4 Ncwabakazi ka2018 eHilbrow Theatre.
Lolu lugwalo ke olwathandwa kakhulu ngabanengi lwafundwa emisakazweni embalwa eZimbabwe laseSouth Africa. Ngilokuthaba ukubika ukuba ugwalo lolu lusathengwa kuhle kakhulu.
Ngokubona kwakho, abalobi bengwalo zolimi lwesiNdebele babaluleke kanganani?
Ingwalo zolimi lwakithi ziqakatheke kakhulu elizweni lasemhlabeni wonke jikelele. Zifana lomuntu okutshela ngengozi ephambili endleleni ohamba ngayo ngoba ziyabeluleka abantu ukuthi imvamisa nxa usenza kanje kuye kuphethe kunje. Ingwalo ziyiziphala zendimi, inqubo, amasiko lobuntu bethu obutshabalalayo.
Kuyadingeka ukuthi ezikhona sizilondoloze ngoba ulimi luyisizwe. Ukutshabalala kolimi lwethu yikuphela kwesizwe sethu ngoba umuntu uzwakala ngolimi ukuthi lo ungowesizwe esithile njalo kulula ukuthi abantu abakhuluma limi lunye bahlanganele ezintweni ezinengi basebenze ndawonye asiluqakathiseni ulimi lwethu, sikukhuthalele ukufunda lokuloba ingwalo.
