uMthunywa
Zikode!
Zikode!
Wena wengwe!
Wena wengwe!
Lengwenyama!
Lengwenyama!
LE yinhlokomo lenkwazo ebikhona eNtabazinduna lapho obekulomcimbi wokwamukela inkosi yaMangwe ebivelele eVryheid kweleZansi Afrika. Bekungasimuntu kuyisihlabathi solwandle. Bekungabizwa ozwayo, kuluwaca lwabantu ebeluthe wathalala endaweni edundubeleyo. Ngafika lapho selisiyangomtsha wendoda, selibekezela, libantu bahle.
Ngangiqale ngaya eKhami lapho okwakuvulwa khona imiyuziyamu.
Ngingezake ngazi okwandulela inkulumo yenkosi ngesikhathi isikhuluma labantu bakayise. Lapha kwelakithi aMangwe agoqela abakoNdiweni, abakoZwane kanye labakoMbambo, oMdolomba phela. Sazisiwe ngabaziyo ukuthi labakoMafu labo bayingxenye yalababantu abazala inkosi yoHlanga uMzikikazi kaMatshobana. Umlando uthi wona uMatshobana (kungasiyena uyise kaMzilikazi) uyingxenye yabakoMasuku nanku phela beyinqolonga inkosi yabo ngelikaZikode. Kithi uZikode nguMasuku, uNqamakazi.
AMangwe atholakala eZansi Afrika, eZimbabwe leSwazini. Kungenzeka futhi ukuthi kukhona amanye eMozambique ngoba lelolizwe liyangcelelana lelikaNgwane. Laba abakithi yibo abazala uMkhatshwa, obezalwa nguCikose okaNdlovu inkosi yaMangwe. UMatshobana obeseNtshenteka uzalwa nguMafu, uMathayi, uNkonjeni.
Akuze kwasimangalisa-ke ukuthi laba abeMangweni uMzilikazi wababeka ebaleni embusweni wakhe. Kanti wayengathini bengomalumakhe; angithi bebekhusela umbuso wakhe? Akumangalisi ngakhona ukuthi uKhondwane
Ndiweni umalumakhe nguye okwathiwa kahambe lamakhosikazi enkosi kanye labantwana.
Sekuleminyaka inkosi yaMangwe isethekela lapha izebona usapho lwaMangwe. Yaqala yayahlangana losapho eMacingwane, Kwezimnyama esigabeni seMangwe. Ngangikhona kulo umkhosi. Uke wafika futhi lapho abonana laMangwe eMakhosi. Ngangingekho kulowomcimbi.
Njengoba sisitsho ubezile lonyaka eqala ukuthi ayehlangana laMangwe eNtabazinduna. Sekwacentwa indawo esigabeni seNtabazinduna lapho okuzakwakhiwa khona umuzi wamasiko ozathathela kulokhu okwenziwa yiMagugu International Heritage Centre eMatobo.
UKhayisa Ndiweni ubeyinduna yaMangwe laye ephuma endlini kaMadanga owazala uThambo induna yakuqala eyexhiba leNhlambabaloyi, elibizwa iNhlambane kwesinye isikhathi. Ngenxa yokuthi laba abakoNdiweni bebengomalumakhe bakaMzilikazi inkosi yoHlanga yababeka babayizinduna zamaxhiba amanengi.
Ubunengi balawo amaxhiba alokhu ekhona. AmaKhwatha yiwo esazi ukuthi acitsha ngemva kokuchitheka kombuso.
AmaKhwatha achithekela eNyathi lapho ayephethwe khona nguMvimbi Ndiweni owathi abantu bakayise sebesiya eNkayi yena wasala esebenza eSikomitshini khona eNyathi.
Uthe lalapho esebalandela abantu bakayise wabafica sebengaphansi kwenduna uSikhobokhobo Nxumalo eNkayi.
Nxa singaqamba ibizo lale indoda yakoNxumalo esazi ukuthi yiyo eyayigcina izinkomo zethunga, amankomokazi anyelisa amaguqa ayesengwa kuthi uchago lwawo lusiwe koMkhulu ukuyahlanganiswa lezanzoco lamakhambi oMthontiso.
Bakhona-ke abathi bona abakoNxumalo laba yibo abazala inkosi uMzilikazi. Kunqolongwa ibizo likaNompethu Nxumalo ukuthi nguye olesisu esalala uMzilikazi. Thina abanye kasivumelani lalokhu. Pho wayezabakhohlwa njani omalumakhe abakoNxumalo ngoba kakho ngitsho yena owomuthi ambeka ubuduna.
Kanti futhi yena wayezathatha njani uMaNxumalo thina sisazi ukuthi uMntwana uNkulumane yena uzalwa nguMaNxumalo? Kanti futhi asikaze sizwe ukuthi kukhona ikhosikazi ake alithatha elakoNdiweni. Ngakhona kanti uzabathatha athini omaNdiweni abamzalayo, angithi ngonina? Kodwa uLobhengula wabathatha ngoba ngogogo bakhe.
