Eke Ntolo

08 Sep, 2016 - 12:09 0 Views

uMthunywa

Tina Lobs Buhegwedu Dube
Dumilani mose bakanyikwedu. Ikoko ku Bulilima, kuMangwe kuMatobo nekuTjolotjo. Ndomulezwa nekuhana kukulukulu. BuKalanga gose mukani titongomuwha mulebeleka mudumilisa hama nebakhwinya.Mose namwibo bobaNimasitu batema basingadle bhudzi linobaba, bakatjuluka Malikwe gulihhele vula, naShashe gulilukoba, baNtoba, banopandzimu nenhewa, mapfunde alihhele dula. Eke ntolo titjazibana.

Kana saziba kofana nofa. Usingazibe atoziba kuti atoziba itjetjo tjaasingazibe. Ndakati mahhuba akapela, ahangana netjakanditjenamisa. Gahamadzo lisingamilike, lingamilidziwa newunatjitje ngono unatjitje tingawuwana poni?

Unatjitje nayitjo tjoba tjilini? Buloyi gongugwa. Banjinji gwakatjibapelela, bamwe bakalaha, bamwebo betolegwa nemazayoni nabotsikamutanda. Takasala takabhata wapasi tibona tjakatiwa nebana beLobengula mudoropo lakaBulawayo. Kobhatisa honi.

Bake bakahana, ngono bekahanhisa. Bakathama tjinhu tjisingazuwike kuna bomayi kene botate babo. Tjimwe netjimwe tjawusingake ukatjizuwila bazwadzi ziba kuti atjizotambunuka. Eke ntolo! Dzene bobatategulu nabokuku bangamuka bebona bupitipiti gunotikala gutiwa nehabana dzinonhuwa mikaka muzwimilo bakabotini kene?

Toti saziba kongafa nekuti bana bakabethama besingazibe kuti zwinhu zwinonga n’wa busukwa, pfuta dzifodlo nembanje nayiko zana bebhatana sekwatakabona kungabasiya mumitakataka isihoma ingabanginisa mubulemo gwabasingake bakagukangan’wa mubutjilo gwabo gose.

Kolayiwa hhodza siyan’wa iwhilapo. Ngabawhilile bose bana bazibe zwibhata. Unohaka zwitjidza mukulikwa ngabe unozanila kule nepana zwiliko. Kana hhiho likabona tjinolika nowana moyo woti dzene ndasedzela. Sedzela ikoko umwe kungawunsa mubulemo.

Bamwe kwakabasa mubulemo kale. Mowowha wali kuyi mwana wabakanhomwe watjizwisenga. Hule kwemakodlanyana wagwala. Nebaloyi banowobhakhwa. Tibanhu batema kana zwebuloyi ndizo zwatinohingisa ape tihhalila zwinhu zwedu nesabvuma kuti atitotubula kwazo ape kugwagwa.

Aids yakahha balume, akutjintolo, bazwadzi tjemelani bana benyu kuti musilile mangwana. Mukoti majalo mukoziba kuti wawigwa tisiwunseke koga tiwumbhatshe nemasimba ose. Dzene kulintolo toba tisingalile zwingapa batjetjana ibo batungamili bedu bamangwana.

Hana banhu bakakubungana tjinhu tjakanaka kwazokwazo. Kwazo apa banhu bose balipo kusikwethaka in’ompela.

Dzene kuti kunanzano n’ha wose ukakokewa. Mwana haanda nonzwadzi aangaletje zwibhata. Takatilikunzano weDomboshaba Cultural Festival kaMasunga kuBotswana atizotongobona tjakayipa. Kwakakulihhele banhu, bakadzikulu, banhutana, mhandala, bahhuhha, bayisana, basikana nezwanana. Kwake kwakanaka nekunotjenamisa.

Banhu bose bewhisisa betobela tjinolebgwa. Nayilo Satjilombe gudo gulugulu lakalilipo. Kana ndoleba iye Ndingo Johwa unomba njimbo dzetjiKalanga kwazokwazo dzinobva mungano. Tjandakabona tjakanaka wuti kwakabanzano unabunhu waka ungayendazo namme, natate kene nammezwale.

Ndowhila ngoni wakazwala. Banotini mayi bawoya mwana wandakabona akajeya muphepha ndebo? Ibo tatayi ke?

Kana waka alinsikana. Kulintolo yakayolila swimbo  “Tjakafuza mayi nebupitipiti”. Limwe hhuba namayi kusina tjabanoziba. Wose nzwadzi unoti, dzene wangu mwana akula akabanhu unabunhu ngono tjawapiwa ungatjitini.

Ngono basilile bomme nekuti nsi athama zwakanaka bahanhe botate banoti; “Kombalume tjakavuna mayi nembeleko”. Namwibo baniPalo, namwibo baNlondo kose nabo Mihha naboNiswimbo, bana ndebedu ngatibadiyeni butjilo gunabuyengemali. Kwazo kwazo batjibatukununu.

Kana alakulabo akuna tjawungalithama. Ape ubona liposa mapato noletja zonohangana mbeli. Iwe ukoti “ndakaleba!”. Lobe lakula, labagadzimayi, bulubi gwahangana.

Mulungano Hulo unoti “N’holo unameho unozwibonela, tjilengwe tjowomuka”. Ngono kubatjetjana kowhisa ngoni.

Ndoboka. Usingaboke wasola. Mubenebutjilo gwakanaka tidze tihangane kakale.

Kalanga Language and Cultural Development Association

[email protected] <mailto:[email protected]>

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey
<div class="survey-button-container" style="margin-left: -104px!important;"><a style="background-color: #da0000; position: fixed; color: #ffffff; transform: translateY(96%); text-decoration: none; padding: 12px 24px; border: none; border-radius: 4px;" href="https://www.surveymonkey.com/r/ZWTC6PG" target="blank">Take Survey</a></div>

This will close in 20 seconds