Dzongeka kwevula ndiko yengemala kwayo

01 Sep, 2016 - 13:09 0 Views

uMthunywa

Tina Tshidzanani T Malaba
Tohangana kakale bana boNdzimu. Mahhuba awa ndakabhata lubili. Kolema ndisakakusenga. Ndokoka kuti bhatshani mutule ntolo wandinawo.

Ndebo Mbuya  yebuhe gweNdzimu inoti akuna mwenhu ungatula ntolo kuhhe kwaYesu Nkololo weNdzimu. Naleli dama ndobvuma mobe batumwa bangatula bulemo gwandinago. Ndokumbila baKalanga mukwale ndebgwana dzenyu netjiKalanga mutumile ku-email ipasi kene muhhise kwakakwagwa neluboko. Musihle kuti amutoziba kwala tjiKalanga tjakatambunuka ngobe tomutambunudzila. Kakale tinayo zila yokwala yatinohingisa kwala tjiKalanga.

Banoyihaka tomupa iyo. Takamukulinda ihhani.

Bamwe bangati kuna nyambi dzeTjiKalanga. Ndomunyebezela akuna newun’ompela. Unabunyambi gwakhona ndiwe ugelezo. Nohaka nda nago bunyabi kukumbu   usingasiyile bana. Bakulukugwi banoti: “Nhuzi yakatjenjela ayitotebela ntubu kukomba”. Namibo ndoti butjenjebvu nebunyambi gwenyu musinde nago kugomba. Mugusiye gutjila gole lamunofupatila.

Atayipo panandebo yangu yanasi, oku whumongwa kunondita amubhaya nethulo lematama. Bamwe moti:

“Kwadzongeka akutjina tjingatiwa nelulimi gwedu. Nasi toleba tjiKhuwa, tjiPhothoko, tjiShona nedzimwe ndimi.

TjiKalanga tjiponi? Labe dope loga. Bana tingabatondekela titi tjiponi tjiKalanga mudope lingapa? Ayibvumeni kuti tadzongewa ka! Motilani voneka zwisingatjaboneke kene? Bana bangazuwigwa zwabo kuti kwakekunalulimi gunoyi Kalanga. Dope ledzimwe ndimi lawandisa!” Bakulukugwi ndobada kwazo ngobe bakabebona zwimbeli kwedu bakatitjenjedza. Ndizo beti: “Dzongeka kwevula ndiko yengemala kwayo” NetjiKhuwa banoti: “The darkest hour is before dawn”. Vula yakayengemala tjasala whuti ibedope koga  yakadzongeka, hhuba nehhuba inobe iyengemala.

TjiKalanga tjeyengemala. Tjayengemala kale. Tjinga kwamazwagwa, mose bapenyu nebakatjiyizela, amuzotongodiyiwa TjiKalanga mukapinda Grade Three,  kunabakata mhahha yetjidiyiwa. Ngono yetjo tjampfumbila, tjoyenda kuGrade Seven neku-secondary. Hhulani meho ka! Lulimi gwahhulo gwayeyi hango gwamuka.

Ayibhatisaneni ngobe ndigo lulimi gwamangwana. Hhulani meho ebulubi, ati kwayengemala, muponi?

Imi Ndzimu wakandita sudze nekwemusidzila tjiKalanga. Amungakuwhisise. Koga ndomuzuwila limwe hhuba.

Lungano lupabi. Bayapo bamwe bakatiwa sudze semi. Ngono tibahomana, setunhiwa kwebanhu bakaNhoma ludzi gwaTshambani naMpuzukwa. Kwagwenuwali ndoti kadzenetshene  mose mungatiwa sudze inongayangu tobe tisipano.

Letshani ndipedzise nemukumbudza mitupo yenyu pamwe bamwe amutozwiziba ndizo musingabhude patjena.

BoNcube (Whudo) kuna yakaMalaba, Kuthabana, Tombgwe, Magaja, Ntasi, Phulu, Dzungu, Makosi, Setambe, Tombo,  Bhudzi, Bingane. Bomme nebasikana banodan’wa beyi ndi bo BaMalaba, BaBhuzi, BaMagaja tjose kunda kujalo.

Nonga nhu wati Madam pa uti “ba”. Ndipo panadzinde leBuKalanga muyelesedza bukamu. Nanasi ndigakubudza kuti kukugulu bangu banozwala tate bakebali BaMbila, kuku bali BaNhoma, mme bali BaTjilimo na BaHabvu. Balume ibo banodan’wa beyi NiMalaba, NiKuthabana, NiNtasi, NiBingane.  Ape uti “ni” nonga nhu wati Mr, Sir, kene Mnumzana.

Lingililani mimwe mitupo tshipi inohha uwo pamwe ungabepo.

Ngono moti tilahe kose ikoku. Titi labedope, kwadzongeka. Atitjabona mbeli nahule. Musijalo ka banhu. Tangin’wa neni. Bakulukugwi banopamha bakati: “Vula yakayengemala ndeyenlonga.”  Imwi baKalanga masala munokhona bala tjandakwala ndiwe nlonga wakayengemala. Sedzelani titambunudze kwakadzongeka tjinga kwemakole.

Ndimi Nkololo waThompson,waMasola,waMfunda, waTjedu, waHonyedzapasi wakabva buVenda ana Lubimbi naSabaswi. BoThobela, bavumbi, bevula. Bankukutu selutombo, bomazana zwibuya banozana vula ikana. Bampani usinamhako wakatjidzasindi yanyala. Iwe ke uyani?

Kalanga Language and Cultural Development Association

[email protected]

Share This:

Sponsored Links

Survey


We value your opinion! Take a moment to complete our survey

This will close in 20 seconds