uMthunywa
Susiya emaphethelweni ngempela umhlaba, kunengi esikubona sihamba lapha emhlabeni othi nxa suhlezi wedwa ukucabanga uzwe uphelelwa ukuthi kanti kusuka kuthini nxa umuntu ocabangayo ezayenza iziga ezinjengalezo. Sibala kumaphephandaba mihla yonke ngabantu abadlwengula izinyamazana kunye lezitabane esezigcwele, usuke uzibuze ukuthi amanina ezele kangaka umuntu yena eqele inyamazana, kumbe enye indoda mizwa bani eyabe siqubuke lapho efuna ithole loba imbuzi?
Siyatsho isiNdebele sithi zala bantu ziyebantwini, loba zikwala kanganani intombi jaha uzayithola eyakho oyibekelwe ngabaphansi, akukuhle ukuvele ulahle ithemba uthi hatshi mina sokwehlule ngilomnyama okokuqonywa sekwalile. Ekadeni abadala nxa babebona kunjalo ubesiyalungiswa ujaha kubosiyazi kulunge yonke into.
Inengi liyazibuza ukuthi nxa umuntu sezakuya emacansini lenyamazana kuyabe sokutheni, okunye sokuyilezi inyanga zamanga zalamuhla ezithi “Jaha ungaya emacansini lobabhemi umkhuhlane wakho lo owugulayo uzaphela.” Umuntu laye ngobuthutha kumbe uyabe evele engasacabangi nango edumela ubabhemi ezenzela umathanda.
Bakithi asizameni ukuba ngabantu, kulesizatho kungani uNkulunkulu wadala umuntu lenyamazana, wabuye wadala owesifazana lowesilisa sehlukene, yikuthi abantu kumele bazigcine inyamazana lezi, pho abantu sebezidlwengula zizagcinwa ngubani? Omunye ngowabanjwa xhaka ebhinya inja yakhe unkosikazi elele yedwa endlini, kusani lokho? Umuntu aze ahawukele inyamazana ayifuyileyo, yena ethethe? Hayi zikhuzeni madoda lingehlisi izithunzi zamakhosikazi enu. Bathini omakhelwane subanjwe xhaka ubhinya inja?
Okusuka kube buhlungu yilabo abadlwengula imbuzi, sidle njani inyama bantu beNkosi? Sidle sicabangela ukuthi kumbe lale ibanjiwe, sikukhwabithe njani ukudla sokugijima imicabango enjalo emakhanda ethu? Okunye yikho izifuyo zethu zizala izinanakazana ezingasacaciyo lezinsuku ukuthi kanti yinyamazana bani le.
Atsho amaNdebele kudala ukuthi “Inkomo ingamzala umuntu”, lokhu bekumgceke ukuthi ngeke kwenzeke lokho, kuyabe sekutheni kambe inkomo sizala umuntu? Babengakwazi lokhu ondukuzibomvu ukuthi umuntu sengatshaya ucansi lenyamazana, kwakungumhlola-ke lo. Lamuhla singezwa kuthiwa inkomo kamakhelwane imzele umuntu yebo sizamangala ngoba yinto emangalisayo sibili kodwa imicabango ezagijima emakhanda ethu yikuthi kutsho umfana lo ozelusayo nguye “ozidlela” inkomo.
Kabagwetshwe okuzwayo lababantu abenza ubunyamazana obunjalo, mhlawumbe yikho ukuganga lokhu kungehla, lani nyanga zokuganga phandle lapha lingalahli abantu ngoba ayilunganga into le.
