uMthunywa
Siphathokuhle Ngulube
Salibonani bafundi. Ngithemba liqhuba kuhle ezifundweni zenu kanti futhi ngileqiniso lokuthi selizintshantshu kuzifundo eziphathele lenkulumo ngomumo nxa sikhangela nje esesikufundile emuva.
Umnyaka ususiya emaphethelweni, kunengi esikufundileyo, ake sibuyele emuva sikhangele izinkulumo ngomumo ezithinta ezinye zezinto esesizifundile:
1. Ungena endlini yokufundela uthole umbalisi wembali umile phambili uyafundisa. Wena ufika ungene ungaqoqodanga, uhwithe umbalisi angathi awumboni, ufike uziphosele esihlalweni sakho, udonse ugwalo lomfundi oseceleni kwakho ngaphandle kwemvumo yakhe, ube usukhulumela phezulu uthi, “lifundeni jeki ngingakafiki?”
(a) Qamba izenzo ezimbi ozenzileyo kusukela ungena emnyango.
(b) Izenzo zakho lezi ziveza similo bani ngawe?
(c) Izenzo zakho lezi ubona angathi zizamphatha njani umbalisi?
(d) Isenzo sokudonsa ugwalo lomngane wakho ungaluceli sitshengisani ngawe?
2.Liphuzile esikolo. Omkhulu wabafundi umile entubeni ubhala abaphuzileyo. Wena ufika udlule ungami njengabanye abafundi. Uyakubiza ukuthi uphenduke wena uzwakale usithi, “angingeke ngijeziswe ngomunye umntwana ofana lami.”
(a) Yiziphi izenzo ezikhomba ukuthi ubukhokheli babafundi awubuhloniphi?
(b) Uwuthatha njani umthetho wesikolo wena?
(c) Ubona angathi kuyini okumele kwenziwe ngababalisi ebantwaneni abalezenzo ezinjengesakho?
3.Ungumfundi webanga eliphezulu esikolo sakini. Liyavunyelwa ukubuya labomakhalekhukhwini. Umbalisi ungena endlini yokufundela wena lomngane wakho alimbhali lizibukelele izingoma zakulezi izinsuku ngaphansi kwetafula.
Lize lingqekuze lamakhanda okuveza obala ukuthi likowenu umhlaba, liyakholisa. Omunye wabafundi uyakuqweba athi, “Themba liphambanisa isifundo, asisezwa ukuthi umbalisi uthini?” Wena uphendule masinya usithi, “Hlukana lathi wena, ayisithi esathi abazali bakho baswele imali yokukuthengela umakhalekhukhwini”.
(a) Isenzo sakho sokubukela umakhalekhukhwini umbalisi efundisa siveza similo bani ngawe?
(b) Wena lomngane wakho lizithatha njani izifundo zikambalisi?
(c) Impendulo le oyipha umngane wakho ikuveza njengomuntu onjani?
4.Ababalisi abane bamile phandle kwendlu yokufundela bazixoxela izindaba zabo.Wena utshutsha ngesiqubu esimangalisayo ufike uqume phakathi kwabo umane udlule omunye wababalisi aze avike kancane. Wena kawuthalazi ngitsho, nguwe lowana usithi bhode ngale kwenye indlu yokufundela.
(a) Kuqondile yini ukugijima phakathi kwabantu?
(b) Isenzo sokuquma phakathi kwabantu sisithatha njani esintwini?
(c) Kuveza similo bani ukwenza kwakho lokhu.
5. Umbalisi ulinike umsebenzi wenombolo. Wena awanelisanga ukuhambisa olwakho ugwalo ngesikhathi. Nxa ezinye izingwalo sezibuya uthatha ugwalo lwakho ulufake lolwabanye. Umbalisi nxa efika umtshengisa ugwalo lwakho, utsho ukuthi lubuye lungatshwetshulwanga.
(a) Isenzo sakho lesi siveza similo bani?
(b) uzimisele kangakanani wena ngezifundo zakho?
(c) ubona angathi isenzo sakho lesi sizaba lempumela bani?
Izinkulumo ngomumo zonke ezingaphezulu ziveza isimilo esibi njalo esingamukelekiyo emphakathini nje. Kuhle ukuthi nxa ungumuntu uzihlole njalo unanzelele ukuthi konke okwenzayo kumbe okukhulumayo kumphatha njani umuntu oseceleni kwakho. Empilweni ungazikhangeli wena wedwa. Zihluphe ngemizwa yomuntunoseduze kwakho.
Asihlanganeni ngeviki ezayo.
