Isinciphiso siyaqhutshwa

08 Jul, 2016 - 00:07 0 Views

uMthunywa

Ukwakha isinciphiso

Kuviki ephelileyo sinanzelele ukuthi wonke amabizo esawapha njengezibonelo ayecina ngonkamisa – a kumbe –e kumbe – i kumbe – o kumbe –u.

Nanka amabizo akhona – umuzi – umuzana; isihlahla –isihlahlana; isalukazi – isalukazana; umlenze –umlenzana,; induku – indukwana; ibizo –ibizwana.

Wonke la amabizo asebenzisa isijobelelo sesinciphiso u ana.

Lawo acina ngonkamisa –a, -e lo – i nxa sisakha isinciphiso, siyabasusa laba onkamisa sibesesijobelela isijobelelo sesinciphiso u-ana endaweni yabo.

Kumabizo acina ngonkamisa –o kumbe –u siyabangwaqazisa laba onkamisa babengusingankamisa –w- besesijobebela isijobelelo sesinciphiso u-ana.

Izibonelo zalokhu: umuz(i) + ana > umuzana; umlenz(e) + ana > umlenzana; ibiz(o) + w + ana > ibizwana; induk(u) + w + ana > indukwana.

Qaphela:

Emabizweni acina ngonkamisa u – o lo –u njengasemabizweni – ibizo, induku; onkamisa u –o lo –u abasuswa, kodwa bayangwaqaziswa babengusingankamisa u –w-.

Akhona amanye amabizo angabaludubo ekwakheni isinciphiso. Lawo yilawo alondebembili kumbe unsinini elungeni lokucina. Lowo ndebembili kumbe unsinini uguquka abe ngulwangeni anduba kujotshelelwe isijobelelo sesinciphiso u-ana ngemva kokususa unkamisa wokucina webizo.Nanzi izibonelo ezimbalwa ezitshengisa leyonguquko yabondebembili labonsinini besiba ngolwangeni:

Ondebembili                                                                                       Olwangeni

P (ipopo)                                                                                        tsh (ipotshana)

ph (iphatshana)                                                                              tsh (iphatshana)

bh (isigubhu)                                                                                    j (isigujana)

Sizaqala lapha kuviki ezayo.

Share This:

Sponsored Links