uMthunywa
Imikhuba lamasiko AmaNdebele: Ugwalo lulotshwe nguTommy Matshakayile Ndlovu loDoris Nomathemba Ndlovu belo Bekithemba Sodindwa Ncube
Ugwalo ludindwe yiMambo Press
Okwamaviki ambalwa adluleyo besibonisana ngokudla kwesiNtu. Sincediswa ngengwalo ezilotshwe ngezinye ingcwethi zolimi lwesiNdebele akesikhangeleni impahla yesiNtu. Ingcebethu yelala: Yona ithungwe ngelala kodwa kuhlonyelelwe utshani obuthiwa ngumadodlwana. Ingcebethu yesikhukhukhu. Kuthathwa intambo yesikhukhukhu iphalwe amaxolo angaphandle ichaywe yome.
Isikhukhukhu sona sivele siyatshelela nxa simanzi. Kuthungwa ingcebethu ngentambo le kuhlonyelelwe umadodlwana. Ingcebethu ethungwe ngentambo yesikhukhukhu iqinile kakhulu njalo kayivuzi kungaze kuthelwe amanzi kuyo. Ingcebethu yebunda: Ibunda zinswazi zomklampunzi. Inswazi lezi ziyacazwa zonyiswe. Yizoke okuthungwa ngazo ingcebethu yakhona. Iqinile sibili ingcebethu yebunda.
Ingcebethu yomnyankomo: Umnyankomo butshani obuthanda ukumila eduze lesibaya lemasimini. Buyasitshunywa busesemanzi buchaywe, bungoma kuthungwe ngabo ingcebethu enhle ekhazimulayo. Izitsha zona zitshiyana lengcebethu ngobukhulu. Ingcebethu incinyane kodwa isitsha sikhulu.
Ingcebethu isetshenziswa ekuphatheleni izinto ezincane lokusibekela ukudla. Isitsha siphathela izinto ezinkulu. Isitsha kufulelwa kuso ihlobo. Umama nxa esiyageca umumbu kumbe esiyakukha lamakhomane uthwala isitsha. Nxa sekuvunwa njalo kuvunelwa esitsheni. Izitsha zithungwa ngazo lezo zinto okuthungwa ngazo ingcebethu kodwa kwakudingeke ulwazi lokuthunga ingcebethu.
Eyokuphathela amanzi — Imbiza yamanzi: Kwakubunjwa imbiza yokukhisa amanzi. Ibankulu kulembiza yokuphekisa njalo yona ilomlomo omncinyane kulomlomo wembiza yokuphekisa. Amanzi ahlala embizeni yomdaka ayaqanda loba kutshisa. Iqhaga lamanzi kumbe isigxingi: Lokhu kuzalwa yintanga ephose ifanane lentanga yekhomane. Kuthi kusesekuncinyane bakuhlalise ukuze kube lesibunu esibanzi.
Inkezo: Intanga ezala iqhaga kwesinye isikhathi izala abantwana abasuka babelekhanda lengalo. Nxa sekuvuthiwe lokhu, sekuqinile kuyalungiswa kwenziwe into yokunathisa amanzi. Inkezo kukhiwa ngayo njalo emthonjeni, kuphinde kukhiwe ngayo embizeni kumbe eqhageni.
Eyokuphathela utshwala: Utshwala babuphekelwa embizeni zomdaka ezinkulu ezilomlomo obanzi. Iqhaga lotshwala: Nxa utshwala sebuhluziwe babuthelwa emaqhageni. Amaqhaga alomlomo omncinyane ongena isandla kuphela. Isiphungo: Le yinkezo enkulu elesibambo eside esetshenziswa ekukhiseni utshwala kuphela. Kayikhi manzi.
Inqayi yotshwala: Inqayi ibunjwe ngomdaka. Ilomlomo okhamisileyo njengodiwo kodwa inkulu ukwedlula udiwo. Isihluzo: Umsebenzi wesihluzo ngowokuhluza utshwala, ukwehlukanisa insipho lotshwala. Isihluzo selukwa ngomama ngemizi ephothiweyo.
