uMthunywa
Siyaqhubeka ngesandiso
Kuviki ephelileyo siphethe ngokutshengisa ukusetshenziswa kwesiqalo sesakhi sesandiso ku- ekwakheni izandiso zendawo.
Sifundile ukuthi lesi sakhi sisebenza ezigabeni 1, 1a, 2 lo 6 amagama ezinye izizwe kanye lamabizomuntu.
Izibonelo: Kusigaba 1 isakhi ku- sihlangana linkamisa wesiqalo sebizo (u)-muntu sithole isandiso kumuntu.
Kusigaba (1a) kubizo ugogo kwenzeka into efanayo: ku + (u)-gogo sithole isandiso sendawo kugogo. Nxa sisehla lazo izigaba zamabizo kwenzakala okufananayo.
Isibonelo kusigaba 6 ku + (a)-madoda > kumadoda (ibizo/muntu)Kuzo zonke izibonelo lezi ezingaphezulu unkamisa wokuqala webizo ususiwe kwasekusithi esikhundleni kwaqaliswa ngo -ku oyisakhi sesandiso.
Emabizweni esigaba 2(a) sisebenzisa isakhi -ku-. Izibonelo: k(u) + ugogo > kugogo.
Qaphela ukuthi akusinkamisa webizo osusiweyo, kususwe unkamisa wesakhi u-ku-.
Ukusetshenziswa kwesakhi -kwa- ekukhombeni indawo.
Lesi sakhi u-kwa- sisebenzisa lamabizo ekukhombeni indawo yomuntu loba umuzi wakhe. Kwa- + (u) Dube > kwaDube, kwa+ (u) Muziwakhe > kwaMuziwakhe.
Okumele sikunanzelele lapha yikuthi ukusetshenziswa kwesakhi kwa- akuvamanga esiNdebeleni sikuzwa kakhulu kusiZulu lakusiXhosa.
Sizaqhubeka sisuka lapha ngoba kukhona okumele sikuchaze mayelana lesandiso.
