uMthunywa
Siphathisiwe Ngulube
Nanti ikhefu elihle. Ikhefu lapho esifunda khona okunengi emakhaya lasemadolobheni. Silakho ukuba sidle umango sisethekelela izihlobo zethu kanye labangane.
Ekadeni umntwana ubephuma ekhaya ngemvumo evela kubazali kumbe izihlobo ezimkhangeleyo.
Nxa ethe wakhetha ukuyahlala izinsuku ezimbalwa abazali bekudinga bazi njalo babethe amalanga azawahlala okuyikuthi ube ephiwa isikhathi sokuphenduka ngekhaya kungelambuzo emibilini yabazali.
Yebo kambe bebekhona abakade bephambuka emthethweni wekhaya bangabuyi ekhaya ngesikhathi kumbe basebenzise kubi amathuba okwethekelela izihlobo.
Silokhu sikhuthaza abantwabethu ukuba bakhuthale ekubambeni imithetho abayiphiwa ngabazali ekuhambeni. Asibaleni sihlolisise ngabafundi abalandelayo abakhethe ukuyadlala ikhefu leKhisimusi kwezinye izindawo.
a) Ungumfundi oyintombazana oqede ibanga lesine kumfundo engaphezulu. Livale izikolo masinya, usuqedile ukuloba imihloliso. Uthe usizwa ukuba umzawakho uvalile latshayelana ucingo, nguwe lowaya ugeza ulubangise edolobheni usiyamhlangabeza emabhasini nanku yena uvela esikolo afunda ehlala kuso. Yini labaya lisuka liqonda ngakibo kamzawakho. Abazali bezwa ngocingo ntambama ukuba ukomalumakho. Phendula lapha.
i) Ungumzali walintombazana, ungezwa njani umntwana esetshaye wahamba lingamuphanga imvumo?
ii) Umzawakho yena umbona engumntwana olomthetho na?
iii) Kambe impilo enje lanxa bekhulume muva lababantwana iqondile yini? Phana izizatho zakho.
b) Livakatshele ugogo ekhaya. Kulemisebenzi yekhaya ekhona ngesikhathi sokulima lokuhlakula. Abanengi abakhulele ekhaya kungumthwalo olula ukuvuka babambe loba yini. Pho cebo bani ongalenza ukuze uphile lalo umumo osukiwo? Okulandelayo kuveza umntwana onjani ekuphileni?
i) Ngaze ngajabula. Leli lithuba elihle lokuba umuntu afunde imisebenzi yekhaya ukuze abe ngumuntu ebantwini.
ii) Imisebenzi yemakhaya iyahlupha, sekufanele ngibuyele ngakithi ngoba akweluswa, asihlakuli ilanga litshisa, asicenti amaguma angasindwanga. Kunzima lokhu. Ophu!
iii) Lapha akuphileki. Kusetshenzwa nzima ukuze kudliwe. Isikhathi sokukholisa asikho. Mina ngifuna okwebhola lomabonakude!
iv) Kufanele ngiyekele ukuvakatshela kule indawo.
Kambe ekuphileni sibayizethekeli ezingabantwana abanjani nxa sifika kuzihlobo zethu. Sibayilabaya abahlezi bekhalela ukubuyela muva? Siyilabaya abafika begqoke ubuso bomsebenzi belangazelela ukufunda?
Zihlole mfundi. Ungalibali ukuba umuzi wakho kusasa ubunjwa yilokhu ohlangane lakho wakwenza ekuphileni. Sifuna imizi hatshi amazawa. Umuntu ufunda ngokwenza njalo isitsho sithi oluzulayo ngolubambayo. Asibeni yizivakatshi ezilosizo, basale besikhumbula.
