uMthunywa
Sikhumbuzo Dabengwa
SALIBONANI bafundi abahle. Ngilethemba liziphethe kuhle njalo liyazivikela kulumkhuhlane wobhubhane weCovid osusabalele umhlaba wonke. Siyaqhubeka ngodaba lwethu lokuziphatha komuntu ebantwini ngezenzo ezithile.
Kuviki sicinana sasixoxe ngabantu abalezenzo ezilandelayo, umusa, unyawo lobuvila. Sananzelela ukuba ngoyedwa olezenzo ezikhwabithwa ngumuntu wonke. Lamhlanje sizakhangela izenzo zabantu abehlukeneyo. Izenzo zingaba zinhle kumbe zibembi. Sikhuthaza abafundi ukuba lezi izenzo ezilobubi bazixeke ukuze babumbe izimilo ezilobuntu.
Asihlolisiseni izenzo ezilandelayo.
INKANI
Nxa umuntu kuthiwa ulenkani, uyabe engumuntu ongalaleliyo izixwayiso ngokuphikelela ekwenzeni isenzo sinye ayabe ekhuzwa ngaso. Siyakwenza lathi bafundi, ikakhulu ekufundeni kwethu. Umfundi ulakho ukuxwayiswa ngabangane ahamba labo kodwa aqhubeke elokhu ehamba labo. Akuyisikho esikolo kuphela. Lasekuphileni nje sihlangana labo abantu abalenkani.
IsiNtu sithi “Amaphika nkani afela enkanini” Lokhu kusitsho ukuba abantu abalenkani bafela kuyo leyonkani sebephakathi kobunzima obukhulu. Asifundeni ukulalela bafundi sitshiyane lenkani engelancedo. Inkani inganqotshwa ngokulalela bafundi. Nxa sikhuzwa asingabi ngamaphika nkani. Asizameni ukuguqula izenzo zaloluhlobo.
INHLONIPHO
Nxa umuntu elenhlonipho, uyabe engumuntu olobuntu, esazi umuntu wonke ngobuncinyane lobudala bakhe. Ohloniphayo uyananzelela akukhulumayo lakwenzayo ukuba ukhuluma lomuntu onganani. Uyakhetha amagama. Nxa engulo ongelanhlonipho ukhuluma noma yini.
Abadala bathi uyaphutsha njengeqhaga lotshwala. Inkulumo yalumuntu iyabe ingahluzekanga kuhle. Kungenzeka kube yinhlamba ayithe khihli injalo. EsiNtwini inhlamba ayikhulunywa. Kwala loba usuyiphinda ngokuba ikhulunywe ngomunye. Nxa uyiphinda wena isuke ibengeyakho wena osuyikhuluma ugcizelela.
Ngakho siyaxwayisa bafundi ukuba sibe lokuhlonipha. Sikwenza lokhu ngokubamnene zonke izikhathi. Esikukhulumayo asikuhloleni kungakaphumi emilonyeni yethu. Nxa kungokwakhayo yebo singakuletha hatshi okubhidliza isizwe.
ULAKA
Umuntu ololaka bafundi ngumuntu obalenzondo enkulu ngokuhlangana lezehlakalo ezimthinta kubi ekuphileni kwakhe labanye. Luyavela ulaka ekukhulumeni kwakhe kanye lakuzenzo zakhe ezifana lokuhwabha, ukulwa lokufuthelana. Lokhu kuzonda kudala ukungezwani emphakathini ngoba umuntu ololaka uphanga azonde lanxa kungelasidingo.
Silabo abafundi abalolaka. Bahlala belwile, bezondile kumbe befuthelene ngoba bephanjaniswe ngabanye. Yebo kambe nxa uphanjanisiwe nguwe odinga ukuxoliswa kodwa siphila emhlabeni esithola ukuphanjaniswa ngephutha elithile hatshi ngamabomo. Nxa ukuphanjaniswa kusiza, kuhle sihlolisise ukuba umadala iphutha ulenze elenhloso yini. Kuhle njalo ukuba sazi ukumelana lolaka esilalo.
Lapha sitsho ukuba umuntu lomuntu azazi ukuba uzonda okunganani ukuze sigweme izingozi ezihamba lolaka. Lubi nxa lungehliswanga, lungakhuzwanga, lungeza lengozi. Asiqapheleni bafundi. Asihlanganeni kwelizayo bakwethu.
