uMthunywa
Sikumbuzo Dabengwa
Kambe intsha yalamuhla iyazi ukuxolisa na? Yisiphi isikhathi lapho umuntu afanele ukuba axolise khona? Ngeqiniso inengi lethu selihamba lehluleke ukuletha uxolo nxa lithe laphambuka endleleni. Khona ukuxolisa kuyini bandla? Kudalani? Kuqakatheke ngani ukuxolisa emuntwini? Oxoliswayo ulomlandu bani?
Ukuxolisa yikucela intethelelo emuntwini ongabe umonele kumbe lixabene. Kuyikuletha ukuzehlisa udinga uxolo kulo othe wenza iphutha kuye kumbe kokungokwakhe. Khona akupheli ngoba ekuphileni kunengi esikhuzwa ngakho kuthi ekucineni silethe ukuxolisa ngokuziphatha kwethu okungelambeko.
Kuveza ubuntu kanye lenhlonipho edala ukuhlalisana kuhle emphakathini. Umuntu ongenelisiyo ukuzehlisa axolise uhlala engumuntu ophakathi kokuxabana labantu. Kubalula kakhulu ukuphila labantu. Nxa lixolisana libuye lixolelane. Abadala labantwana balakho ukugwenxana ekuphileni ikanti lezinkomo esibayeni zilakho ukuba zigwabhulane zibuye zikhothane.
Siyafunda ukuba umoya wokuxolelana kufanele ube phakathi kwethu ukuze ukuthula okudlula ukuqedisisa konke kube kithi. Akesikhangele umumo olandelayo. Sixoxe.
a) Lingabantwana besikolo lapho eliphiwa khona izingwalo zokubala. Ngephutha omunye wabafundi adobhe ugwalo lwakho sekuyiwa emakhaya ahambe lalo eluphosele esikhwameni. Nxa unanzelela wena ufikelwa ngumcabango wokuba litshontshiwe. Ekuseni umfundi obehambe logwalo uza lalo afune ukulibuzisa ukuba ngelikabani.
i) Nxa ulithi gaga, uzelwa yinzondo umhlabe ngenhlanekela ungabuzanga isisusa sendaba.
ii) Nxa ulibona elithwele uthetha ubhuqukeze umbiza ngelobusela.
iii) Nxa umbona elithwele uzwa injabulo umamatheke ngomthwalo osuwehlisiwe usuthiseke ngokumxolela kuphutha alenzileyo.
Kulaba bafundi nguphi umfundi olenhliziyo yokuxola?
Letha impendulo ayengayiletha umfundi owayethethe ugwalo ku i), ii) laku iii).
b) Uthe ugezisa izitsha endlini waphunyukwa ngomunye wemiganu kamama awuthanda kakhulukazi njalo ungomunye wale ephakelwa abemzini. Nxa efika umama evela emsebenzini kumele uthini kuye.
i) Ngiyamlanda ngokuthobeka ngimtshele ukuba umganu ufile ngigezisa.
ii) Ngiyamenzela okudliwayo kuqala. Nxa esehlalisekile ngilethe ukuxolisa ngephutha elingehleleyo, izibongo zakhe ngixolisa ngizibiza ukudedisa ulaka lenzondo.
iii) Umama ngumuntu ololaka, angimtsheli lutho, uzabona ingasenelanga imiganu yakhe yedwa.
Kuzo zonke izimpendulo, yiphi etshengisa umntwana olembeko? Letha izizatho zibembili.
Siyananzelela ukuba ekuphileni siyakudinga ukuxolisa nxa sithe saphambanisa senza amaphutha atshiyeneyo. Umfundi ngamunye kazifundise ibala elithi, “Ngiyaxolisa”.
Asihlanganeni kwelizayo bafundi.
