uMthunywa
Siphathokuhle Ngulube
Ukuhlonipha yinto eqakatheke kakhulu esintwini. Phela umuntu ongahloniphiyo uyayangisa okunye okumangalisayo. Inengi labantwana kulezi izinsuku alisahloniphi ngitsho. Kunengi okubi abakwenzayo okuyangisayo kodwa ufice bona bezitshaya izifuba njalo bezenza abantu abalolwazi olungcono empilweni. Isikhathi esinengi abafundi uze ubayangekele bekhuluma izinkulumo ezihloniphisayo njalo eziyangisayo. Ake sicubungule izinkulumo ezingaphansi:
1. Kusekupheleni komnyaka. UThemba ngumfundi olungiselela ukubhala imihloliso yokuphela komnyaka. Ukuze enelise ukubhala imihloliso le kufanele abhale umsebenzi okuthiwa yiCALA. Umbalisi usegijimisane laye waze wadinwa. Kusekuseni, insimbi yokungena esikolo iyakhala, umbalisi ahaluzele esiyadinga uThemba ngoba umsebenzi wakhe usungemva kwesikhathi. Umbalisi uyangena endlini yokufundela athi,
“Wena Themba! Kudala ngikudinga. Ingaphi iCALA? Kungani ufuna ukulandelelwa ngomsebenzi wakho?”
Themba: Mbalisi uzihluphelani kanti ngempilo yami. Ngatsha ngeCALA yakho leyo. Kanti ozafeyila yimi kumbe nguwe?
(a) Ngenkulumo le engaphezulu uThemba kambe ngumuntu onjani?
(b) Kambe abanye abantwana balungile yini ukuthi badlale loThemba?
Chasisa kabanzi.
2. Kusemini uyihlo lonyoko bahlezi endlini yokuphumulela babukele umabonakude. Wena ufuna ukubukela iqembu lakho lenguqu olithandayo. Ungena endlini uyisavunguzane ufike nje udumele ikinobho lokuntshintsha kumabonakude. Unyoko usala ekhuluma yedwa wena uvele ususeqa uthabela igoli eselingeniswe ngumfana weqembu olithandayo.
(a) Yiziphi izenzo ezenziwa nguThemba ezitshengisa ukungahloniphi?
(b) Ubona angathi ukwenza kukaThemba lokhu kuzabaphatha njani abazali bakhe?
3. Umakhelwane wangakini ukubonile wena labangane bakho licatheme ngemva kwesihlahla libhema okudakayo. Nxa ufika ngekhaya uyakubiza ngesihle emzini wakhe afike akuhlalise phansi aqale ukukubonisa ngobubi botshwala kanye lakho konke nje okudakayo. Esakhuluma wena uvungame uthi,
“Zwana wena mdala. Angisumntanakho mina. Udela ukukhuza abakho abantwana utshona usukhangelane lami. Ulani lokuthatha kwami okudakayo? Hlukana lami ukhangele ezomuzi wakho.
(a) Similo bani ositshengisa umakhelwane wangakini?
(b) Kambe umakhelwane lo izamphatha njani inkulumo yakho le?
(c) Umakhelwane akasimzali yini?
4. Kusendaweni lapho elibuthana khona lonke njengabafundi esikolo. Umphathisikolo uyakhuluma phambili elitshela ngokuqakatheka kwezifundo zenu njengoba nje sekuzaya kumihloliso yokuphela komnyaka. Wena labangane bakho lisemuva lizixoxela izindaba zenu ezingalani lesikolo. USihle omkhulu wabafundi uyalikhuza. Wena uhle ubhavume ngolaka utsho ukuthi angeke uzwe ngoSihle angabozenza umbalisi. Uqhubeke wena futhi utsho ukuthi angalinga nje akubhale lizabonana ekuphumeni kwesikolo.
(a) Utshengisa similo bani wena?
(b) Kulungile yini ukudelela abafundi abakhethwe ngababalisi?
(c) Akufani yini lokudelela ababalisi lokhu?
Izinkulumo ezingaphezulu zonke ziveza ukungahloniphi kwenu bafundi ezikhathini ezinengi. Ufica umuntu ekhuluma lomuntu omdala engathi nje ukhuluma lentanga yakhe. Kubi lokhu bafundi. Asinanzeleleni izinkulumo zethu izikhathi zonke sizihluze singakazikhulumi. Asihlanganeni ngeviki ezayo.
