uMthunywa
Kuviki edluleyo sichaze ukulwangisa. Lamhlanje silokhu silandela indlela efananayo sikhangela ukunsininiza. Le yinguquko engejayelekanga esiZulwini esingathi ngokufananayo esiNdebeleni ekwakhiweni kwempambosi yokwenziwa. Lokhu kwenzeka lapho ungwaqa ongunsinini ephenduka abe ngomunye ungwaqa ongunsinini, kumbe omunye ungwaqa ephenduka abe ngunsinini.
Izibonelo: limala – limaza, wela –weza, suka – susa, vuka –vusa. Impambosi yokwenziwa eyakhiwe kwezinye izimpambosi: bophela – botshelwa; hambela – hanjelwa; khombisela – khonjiselwa. Kulezi izibonelo akula sizatho sikandebembili /ph/lo/mb/ ukuthi balwangiseke ngoba usingankamisa u/w/ kahlangananga labo.
Umsebenzi: Kula amabizo alandelayo jobelela u-eni loba u-ini uchaze ngokupheleleyo inguquko eyenziwe yisijobelelo: umthombo, umlomo, insungulo, lo mthapho.
Kumbe uyazazi na izimpambosi zesenzo? Yini impambosi zesenzo ngohlelo lwesiNdebele? Ngamafitshane ungatsho ukuthi izimpambosi zesenzo ngamagama amatsha alengqondo entsha akhiwa ngokufaka izelulo ezithile kuzenzo. Izibonelo: -dla – dliwa, hamba – hambisa, bhoda – bhodabhoda.
Kusenzo –dla –sijobelele u-iwa ukwakha impambosi yokwenziwa. Impambosi yokwenziwa ikhomba khona kanye ukwenziwa. Kusenzo hamba sifake isijobelela –isa ukuze sakhe impambosi yokwenzisa. Kusenzo /bhoda/ sisiphindile lesi senzo ukuze sakhe impambosi yokwenzayenza u/bhodabhoda/.
Sizakhanyela ezinye ingxenye zohlelo kuviki ezayo.
