uMthunywa
Ukuhlela ibizo kuyaqhutshwa
Kuviki edluleyo sitshengise indlela ezimbili zokuhlela amabizo ezigaba zawo. Sitshengise indlela ezimbili ekaMeinhof lekaDoke .
Imihlobo yamabizo esigaba 1 aleziqalo um (u)-
Amabizomuntu asuselwa ezenzweni: bhala – umbhali, cula – umculi. Amagama ezinhlanga amabizo ezizwe/imihlobo yabantu – umZulu, umXhosa, umNdebele njalonjalo.
Imihlobo yamabizo esigaba 1(a) aleziqalo u-
Amabizoqho – uThemba, uZonke, uMkhize, uNdlovu.
Amabizo akhomba ubuhlobo – umalume, ugogo, ubaba, ukhulu, umzukulu.
Amabizo ezilwane: umvundla, imiyane.
Amabizo ezinyoni: uthekwane, unogolanthethe, udwayi.
Amabizo ezithelo: itamatisi, ipopo njalonjalo.
Imihlobo yezabizwana
Ehlelweni lwesiNdebele silemihlobo elandelayo yesabizwana: Isabizwana soqobo, isabizwana sokukhomba lesabizwana senani kumbe esokubala.
Isabizwana soqobo: Njengoba isabizwana sisebenza esikhundleni sebizo kutsho ukuthi singasihlela ngezigaba zamabizo kanje:
Kusigaba Okhulumayo kubunye isabizwana soqobo ngu/mina/, kubunengi ngu/thina/. Kusigaba Okhuluma laye kubunye ngu/wena/. Kubunengi ngu/lina/.
Kusigaba Okhuluma ngaye zimi kanje izabizwana zoqobo sisukela kusigaba 1: yena 2 bona 1(a) yena 2(a) bona 3 wona 4 yona 5 lona 6 wona 7 sona 8 zona 9 yona 10 zona 11 lona 12 -13 – 14 bona 15 khona.
Kuluhlu olungaphezulu lolu siqaphela ukuthi izabizwana zingamalunga amabili: isiqalo lesiqu.
Esikuqaphelayo ngeziqalo yikuthi zonke zicina ngonkamisa – o, ngaphandle kwezigaba 1 lo 1(a). Zona zilesiqu esifannayo esingu-na.