uMthunywa
Imbongi nguNgema Hlumbayo
Inkondlo — Silubhekisephi?
ISIHLOKO senkondlo kaHlumbayo le singumbuzo oqondiswe kumahlabezulu jikelele. Siyezwakala lanxa kungathi siyisiZulu. Ngumbuzo othi siyangaphi? Okusobala yikuthi uZulu uphakathi kohambo, impilo ayiphilayo iluhambo.
Uhamba nje uZulu uqonda ngaphi ngalimpilo ayiphilayo? Kube lenjabulo enkulu ebekhona ngesikhathi abantu bethatha ilizwe kubeLungu abebecindezele uZulu. Bajabula kakhulu abantu ngesikhathi kufika uzibuse.
Imbongi ifanisa le injabulo lalokho okwenzakala nxa kuthe kwazalwa ingane. Kuba lenjabulo enkulu ebantwini nxa kuzelwe ingane ngoba kulethemba lokuthi leyo ngane ezileyo izaba lobuntu. Leli lithemba ukuthi ingane leyo izaziphatha kuhle njalo ihloniphe. Ngayo leyondlela yokujabula nxa kuzelwe ingane sokwehlukene unina lengane, kwaba njalo-ke sekufike uzibuse. Kwajatshulwa kakhulu ngoba uluntu selukhululwe ekungahlalisekeni.
Ucindezelo lwabeLungu lwaseluphelile ngakho abantu babalethemba lenhlalakahle. Kuvela sobala ukuthi abantu ngesikhathi bebuswa ngabeLungu babengahlalisekanga ngoba behlukuluzwa njalonje. Singawukhohlwa umbuzo othi silubhekisephi? Siyaphi, lanxa sesikhululekile? Leza ngenxa yempi ilizwe leli yikho imbongi isithi, “Kwanqotshw’ eguswini bathath’ ilizwe, Banqob’ eguswini kwajabul’ isizwe, Bajabula abantu lizil’ ilizwe.”
Balwa abantu abaNsundu labeLungu egangeni banqotshwa-ke abeLungu ngakho leza ilizwe. Ukunqoba lokhu akujabulisanga izizalwane zakuleli elakithi kuphela kodwa kwajabula lababesisekela kwezinye izizwe. Bajabula labo ngoba ilizwe lakithi sekuyingxenye yalawo mazwe. Siyazazi inhlanganiso ezabunjwa ngamazwe ayesisekela lathi ngemva kokuba selizile ilizwe saba yingxenye yawo. Sekuyiminyaka eminengi lithethwe ilizwe lakithi kubeLungu, kodwa imbongi ilombuzo omkhulu ngalokho ekubonayo:
“Yini na esidungile kulelizwe? Izinto azisahambi njengalokho obekukhangelelwe. Kubangelwa yini lokho? Lanxa kunjalo kubekhona izinto ezinhle ezenzakeleyo. Iyalandisa imbongi ukuthi zakhiwa izikolo kuthuthukiswa imfundo yethu yona eyayiphansi ngesikhathi socindezelo. Imigwaqo layo yalungiswa kuvuswa ilizwe lethu. Kwezempilo lakho zavuswa izibhedlela ezasezidilikile kulungiselelwa ukuphila kwethu. Amabhizimusi abantu abaNsundu lawo avulwa kuthuthukiswa umnotho wethu.
Amabandla ezisonto lawo avunyelwa ukuthi abekhona kudingwa ubuntu babantu. Siyakwazi ukuthi amabandla ezisonto athoba abantu ngokubakhuza kuzici zabo yikho lawo avunyelwa ukuthi abekhona ngobunengi. Amasiko esiNtu lawo ayenyathezelwa ngabacindezeli avunyelwa ngoba kuqakiswa isiNtu sethu. Imbongi igcizelela ithi, “baqhela banaba ubuhle belizwe lethu.” Sekunjalo abantu babalenjabulo enkulu yikho nje imbongi isithi, “Santela sancokola ngobuhle belizwe lethu.”
Kusenjalo phendu njengembedumehlwana zaguquka izinto okuyikho osekumangalisa imbongi izwakale isithi, “Pho kujike ngaphi Mthwakazi kaNdaba?” Ibuza iziphendule imbongi isitshele ukuba sesilibulele thina banikazi balo ilizwe leli. Okokuqala iyabuza imbongi ukuthi kungani ingasatholakali imisebenzi? Sekungene isifo esibi sokubola ngoba kuvela ukuthi imisebenzi kayisangenwa ngentando yemfundo. Lokhu kutsho ukuthi akusadingeki ukuthi uwufundele lowo msebenzi lokuthi ufunde okunganani. Ngensuku zalamuhla imfanelo sekuyikuthi ungubani njalo owangaphi.
Imbongi iyabuza, “Pho kuthiweni Zulu kaNdaba?” “Ngenwaya khona lami ngizakwenwaya,” batshonjalo.
Ukuze uthole umsebenzi kuthiwa kumele ube nguNozizwe. UNozizwe kutsho ukuthi ungunina welizwe lonke njalo ovumela konke okuhle lokubi. Umuntu oyinkazana ukuze athole umsebenzi kumele abengomuhle, okhangelekayo ebusweni njalo abelomzimba obumbekileyo.
