uMthunywa
Imbongi nguNgema Hlumbayo
Isihloko senkondlo — Silubhekisephi?
KULABA abangaqedisisiyo ukuthi isihloko lesi sitshoni singabachathekela kancane. Umbuzo abalawo yikuthi kambe yini lokhu okubuzwa ukuthi silubhekise ngaphi? Ngamazwi alula yikuthi unyawo siluqondise ngaphi? Siyangaphi nxa kuyikuthi siphakathi kohambo? Kodwa nxa siyifunda linkondlo imbongi kayitsho ukuthi siluqondise ngaphi unyawo lwethu, ibuza impilo yethu yethu ukuthi siyiqondise ngaphi? Esikwenzayo sokuphambene lobuntu okuyikho osekusenza imbongi ibelalo umbuzo.
Izinto seziguqukile, impilo esiphilwa khathesi isitshiyene leyakudala. Imbongi lapha isikhumbuza ngenjabulo eyabakhona ngesikhathi kutholakala inkululeko, ilizwe lithathwa kubacindezeli. Ngokucacisa kwembongi kwaba lokujabula okukhulu mhla walelolanga. “Yek’ukujabula okukhulu Yek’injabulo eyabankulu”. Injabulo eyabakhona kujatshulelwa ukuthola uzibuse imbongi iyifanisa lenjabulo ebakhona mhla kuzelwe ingane ekhaya.
Iyaqhubeka isitshela imbongi ukuthi bajabula abantu ngoba izelwe ingane okuthenjwa ukuba izoba lobuntu. Kunjalo ngemvelo nxa kuzelwe ingane kuba lethemba ukuthi izeza lobuhle lapha ekhaya. Labalikhulu ilanga lokwehlukana, lokwehlukana kwengane lonina. Ngumsebenzi onzima omkhulu wokubelethwa kwengane. Esintwini kuyajatshulwa kuthokozelwa ukuthi kuphumelele ukwehlukana phakathi kwengane lonina.
Lapha imbongi idumisa ukuthi abantu sebejabula ngoba sebenelisile ukuzikhulula kukungahlaliseki, ucindezelo lwaphela abantu babalethemba lempilo engcono. Iyakuveza imbongi ukuthi kwaliwa leguswini lathathwa ilizwe.
Banqoba eguswini labo ababelwela ilizwe balithatha. Bajabula abantu ilizwe selizile, sebelithethe. Akujabulanga abantu bakuleli kuphela ilizwe selithethwe, kodwa, ngokutsho kwembongi bajabula lalabo ababesisekela kwezinye izizwe.
Bajabula abakwamanye amazwe ngoba ukukhululeka kwelizwe lakithi kwalenza laba yingxenye yalawo mazwe.
Isimnengi iminyaka lithethwe leli lizwe kodwa imbongi iyabuza ukuba, “Yini na esidungile kulelilizwe?” Okuvela lapha yikuthi izinto azisahambi kuhle ngoba imbongi iyabuza ukuthi yini esidungile lapha? Nxa imbongi ikhuluma ngokudungeka lapha ngiba lomfanekiso wamanzi atholakala ethule ekhanya ehlanzekile kodwa kungaba lento ewadungayo asuke atshengise ingcekeza ekhona lapho.
Nxa ikhuluma ngokudungeka kwelizwe kutsho ukuthi alisahlalisekanga ilizwe lona kumele lihlaliseke. Lanxa kukhona ukudungeka elizweni kodwa kukhona okuke kwabakuhle njengokulandelayo: “Zakhiw’izikolo kuthuthukisw’imfundo yethu Yalungisw’imigwaqo kuvusw’ilizwe lethu Zavusw’izibhedlela kulungingiselw’ukuphila kwethu Avulw’amabhizimusi kuthuthukisw’umnotho wethu, Avunyelwa amabandla kuding’ubuntu bantu, Avunyelw’amasiko kuqakis’isintu sethu.”
Iyaqhubeka imbongi itshengisa ubuhle obeza lenkululeko yelizwe ngoba ithi baqhela banaba ubuhle belizwe lethu, santela sancokola ngobuhle belizwe lethu. Isibuza imbongi ithi, “Pho kujike ngaphi Mthwakazi kaNdaba?” Umbuzo lo utshengisa obala ukuthi izinto kazisahambi kuhle, sezijikile kakusela njabulo yona okumele ihambe lokuzibusa.
