uMthunywa
P Mpofu
Ugwalo — Ugqozi Lwezimbongi
Imbongi nguC H Mkhwananzi
Isihloko sale inkondlo siyisikhombandawo. Yikho lapho okwenzakala khona udaba lwembongi.
Imbongi iyasichazela ukuthi khonale ezansi elizweni likaMthwakazi kukhona ezinde lezimfitshane, zigcwele intaba. Usekude ukhatshana ukhangwa yibuhlaza bazo intaba lezi.
Iyichaza kuhle imvelo limbongi. Izintaba lezi sitshelwa ukuthi zimi okwenkanyezi zicecise umkhathi kanti zona zicecisa ilizwe likaMthwakazi.
Izintaba lezi zingezinye zezinto ezikhanga abantu ukuthi bavakatshele lona elakithi elikaMthwakazi.
Iyasilandisela imbongi ukuthi nxa uqansa edwaleni lesotsha ukhangele nxa zonke ezansi ubona umfula uTuli edabula phakathi kwazo lezintabakazi sanhlathu, inyoka leya enkulu.
Abekelele amaqaqa njengezimvu ezihamba zilandelana zibekelele nxa zisiyanatha amanzi kuTuli. Intaba lezi zikhanya lazo kungathi zibekelele kodwa zona kaziyinatha, ziyabe zisiyatshona kuTuli.
Iqiniso yikuthi zona kazitshoni kuTuli, ukukhanya angathi ziyatshona kwenziwa yikuthi kuyabe sekungumango omude kusuka lapho umuntu akhona lalapho ezicina khona.
Inhle le indawo yeNtabeni zeMatojeni yikho sisizwa imbali yokuhlangana kukaMzilikazi kaMatshobana loMtshede.
Kuthiwa baxoxa bacebisana eTalasifala kweleZansi Afrika ngobuhle langomcebo owawugcwele kuzo izintatshana zeMatopo.
UMzilikazi kasaphozisanga amaseko wahle wasuka wadabula uMthwakazi waze wayavinjwa luGwembe, umfula omkhulu uZambezi.
Esekhonale kuthiwa uMzilikazi wabona ukuthi wayewakhuthile amaqaqa aseMatopo. Kuthiwa wahamba okwesilwane ebheke ezansi.
Lokhu kutsho ukuthi wayesehamba ngamandla njengesilwane nxa silandela umzila wenyamazana.
Yena uMzilikazi wayesenukelwa liphunga elimnandi elalivela ezansi lapho ayesekhangele khona, livela kuzo izintaba zeMatojeni.
Kuthiwa wathi esebanga eMhlangeni wafika waphumula lapho kanti wayeseduze lelinye iqembu lakhe elafika kuqala.
Leloqembu kuthiwa lafuna inkosi alaze layithola. Mamo! Kwasekubekwa uNkulumane ukuthi athathe ubukhosi bukayise esaphila. Wazonda wadla inja uMzilikazi kaMatshobana.
Kuthiwa wabamnyama kaze akhangeleka ngenxa yokuzonda. Lazo izinduna ezakwenzayo lokho kuthiwa zabona ukuthi kwakukubi sezibhekwe yisambane ilanga libalele.
Kuthiwa zaxegisa amadolo lezo zinduna nxa sezibelwa entabeni. Imbongi ithi izinduna lezo zaya koSongwanyawana, okuyikuthi zabulawa khona eNtabazinduna.
Wathi thudu kancinyane uMzilikazi waya kulawomaqaqa aseMatopo, lapho okuthiwa wafika waphumula khona ngaphansi kwesihlahla somgugudu esikhulu endleleni ebanga eMatopo Mitshini.
UMzilikazi wakha umuzi wakhe eMhlahlandlela. Ukuze aphumule ngemva kweziphithiphithi waqonda eNtumbane khona ngasemaqaqeni eMatojeni waphumula lapho.
