uMthunywa
Ugwalo — Ugqozi Lwezimbongi
Ziqoqwe Zahlelwa nguP Mpofu
Ludindwe yiMambo Press ibambene leThe Literature Bureau
Imbongi nguD E Ndoda
Isihloko senkondlo — Sibindi bani?
IMBONGI uNdoda kule inkondlo ibabaza isibindi esatshengiswa libutho laMaNdebele lisilwa labelungu endaweni ebucwadlana ledolobho lakoBulawayo, iGadade. Ilinika ibizo lelibutho athi yiGadade.
Kwabalempi enkulu phakathi kwebutho leli imbongi ethi yiGadade kanye labelungu. Iyasimangala isibindi esatshengiswa yilelibutho lilwisana labelungu. Iyabuza imbongi ukuthi yisibindi bani lesi esatshengisa libutho leli elahlehlisa abelungu.
Kwakunzima ngalelo langa okwathuza khona iGadade abelungu babuyela emuva ngoba kunzima ukuya phambili. “Mthwakazi kaNdaba! Sibindi bani Gadade? Sibindi bani hlehlisa Ndoda kalamadolo?” Undoda kalamadolo lo okhulunywa ngaye lapha ngabelungu bona abathi befika kuleli elakithi bamangalisa abantu okwenza ukuthi bekhuluma ngabo bethi kufike abantu abangelamadolo. Abantu abaNsundu babethi bekhuluma ngabeLungu labo kuthiwe ngabantu abangelamadolo ngokubona kwabo.
Siyayimangalisa imbongi leso sibindi esatshengiswa libutho labaNsundu alibiza ngokuthi, Gadade ngoba bavala umbhobho ngesandla. Lanxa lelibutho lalisitsha izandla lake lazama ukuvala umbhobho lowo ngesandla, yikho sasizwe inkulumo ethi isitshisa leyompi kwezwakala ibutho leGadade limemeza lisithi, “Vala ngebhetshu!” lingelandaba lokutsha. Iyabuza kuleyo Gadade ukuthi yisibindi bani esenza iGadade yala ukutshedela emuva?
“Sibindi bani sala kuhlehla?” Ukuhlehla njengoba sesizwile yikutshedela emuva sokunzima ukuyaphambili.
Iyabuza imbongi ukuthi sibindi bani esatshengiswa yiGadade esokuthi sofela phakathi? Imbongi isibuza isizwe sikaMthwakazi esikhona khathesi ukuthi kambe siqinisile ukuthi umuntu ufa lezenzo ezinhle loba ezimbi ekufaka ngalesi saga esithi, “Udway’ ufa lezakhe;”. Imbongi itsho lokhu ngoba ithandabuza ukuthi kambe isizwe sikaMthwakazi sakhathesi sisaselaso yini isibindi kumbe sahamba leGadade yona eseyedlulayo kulumhlaba?
Imbongi ithi isizwe sikaMthwakazi esakhathesi sifile ibuze ithi, “Sibindi bani bo esakho?” Lokhu kuveza sobala ukuthi imbongi iyathandabuza ukuthi uMthwakazi wakhathesi ulaso yini isibindi esatshengiswa yiGadade. Iqhubekela phambili imbongi imsola uZulu wakhathesi. Ithi izolo uZulu ubelayo imfihlo, njalo ubeyigcina aze afe layo leyomfihlo. Itsho abantu bezolo lapha imbongi.
Izolo abantu bebethi bengezwa kumbe batshelwe ulutho bebelugcina lolo lutho kumbe leyo mfihlo ezifubeni zabo bengayitsheli muntu.
Imbongi ize ithi, “Izol’ubusifuba ngci.” Nxa iqathanisa obekusenzakala izolo lalamuhla ithola ukuthi uZulu usesifuba ntshantshaza okutsho ukuthi kesenelisi ukugcina imfihlo njengabezolo. Abakhathesi abasafihli lutho, bengezwa ulutho sebehamba befafaza njengenyoni ntshantshaza yona eyayithi kuthiwa ntshantshaza intshantshaze okungelamkhawulo. Ilokhu iphelelwe imbongi ngesibindi esatshengiswa nguZulu yikho ilokhu ibuza ithi,
“Wawudle sihlahla bani sesibindi?” Isibindi esatshengiswa nguMthwakazi eGadade kutsho ukuthi sasiphezulu okwenza imbongi ingakholwa ukuthi yisibindi sokuzibuyela nje kuphela kodwa njengomuntu olenkolelo ikholwa ukuthi uMthwakazi wayedle isihlahla esithile okuyiso esamnika isibindi leso. Kukhanya labo abawayo kuleyompi bahle bangcwatshwa lesibindi sikaMthwakazi ngoba kasisekho khathesi. UMthwakazi kaselaso lesiya isibindi esatshengiswa yiGadade.
“Ukufa kwakho lamhla Sonk’isibindi kusingcwabile.”
