uMthunywa
Imikhuba lamasiko AmaNdebele:
Ugwalo lulotshwe nguTommy Matshakayile Ndlovu loDoris Nomathemba Ndlovu belo Bekithemba Sodindwa Ncube
Ugwalo ludindwe yiMambo Press
Lamhlanje sizaqhubeka sikhangela okunye ukudla kwesiNtu singakadluleli phambili. Isancapha ngumumbu olinywa muva ukuze uvuthwe ngesikhathi abantu sebevuna. Umwawa oxatshiweyo — umwawa nxa umuntu angawudla ulephunganyana ngakho abadala babethanda ukuwuxaba.
Kuthathwa izenge kumbe kwelukwe uxaxa ngezigojwana. Sekuzathathwa imbumbuluza zomwawa zifakwe kuhle khonapho, kube sekuchaywa elangeni kuphinde kuxatshwe eziko kuchochombe kube bomvanyana. Kuba yikudla okuthandekayo okokuthi lomuntu wemzini angafika uyakuphiwa.
Inkelu: Abantwana bomganu nxa sebomile kusala intanga elukhuni. Intanga lezi ziyagqulwa, phakathi kwazo kulenkelu. Inkelu iphose ifane lezambane. Zingadliwa zinjalo kumbe zihlanganiswe lohayezi kumbe lamagwadla. Nxa umuntu engela mazambane, angenza idobi ngenkelu. Yikudla kwebusika lobu.
Izinhlwa ziphuma nxa izulu lisina kulandele ilanga. Ziyagolwa zikhanzingwe zidliwe. Zilamafutha. Ziyatshebisa isitshwala. Izinhlwa zingumhlobo wamagenga. Amahlabusi yizibungu eziphuma phansi. Zimnyama njalo zilamafutha.
Ziphuma ngesikhathi sezulu. Ziyakhanzingwa zidliwe. Ziyatshebisa isitshwala. Amacimbi azalwa ngamavevane. Adla amahlamvu. Ayagolwa akhanywe aphekwe, adliwe. Ayatshebisa. Ayonyiswa enziwe umfushwa. Ayafakwa ulaza ukuze abemnandi.
Abalobi bathanda ukwazisa uZulu ukuthi lokhu kudla kwesiNtu abalobe ngakho lapha yikudla okwakujayelekile ukudliwa esiNtwini loba nje okunye kwakhona kungabe sekuphekwa ngendlela ezintsha.
Kuthiwa esiNtwini kwakulokudla okwakusaziwa ukuthi lokhu ngokwabantwana, lokhu ngokwabantu abadala. Ihiqa lalidliwa ngabantwana, abadala baphiwe izankefu, amasi ajiyileyo, kuthi amasi amalutshwane adliwe ngabantwana kuphela, abadala bona batshebe ngemibhida.
Nxa kuhlatshiwe ekhaya kuyaziwa ukuthi izitho ezinje zidliwa ngobani. Uma kuhlatshwe inkukhu: Inkukhu umama angayihlaba engabikelanga ubaba, ikakhulu nxa ubaba engekho. Kodwa kuba kuhle nxa embikela. Inkukhu ibulawa ngomama bayilungise bayipheke. Nxa isiphakululwa:
Iqolo lomlenze kuya kubaba, kuthi omunye umlenze lamafitshane kuye kubomama. Inyawo lempiko lamafitshane kuya ebafaneni. Intamo lesifuba kuya kugogo lamantombazana.
Ukuphakulula lokhu kungatshiyana kancinyane ngemizi kodwa inyama edliwa ngubaba, umnikazi muzi phela, iphose ifanane. Kuyo yonke imizi, iqolo kalisali.
Inginyila kayidliwa ngabantwana, bona badla isibindi.
Uma kuhlatshwe imbuzi: Imbuzi ihlatshwa ngemilayo kababa bebonisana lomama. Umama angeke ayibulale ubaba engekho ngaphandle kokuthi ehambe insuku ezinengi engekho ekhaya njalo sekusale kwafika abantu akwaziyo ukuthi kasikho isitshebo abangasiphiwa ngaphandle kwayo imbuzi. Uzakuthi mhla ephendukayo ahle ambikele.
Sizaqala lapha kusibanga esizayo.
