uMthunywa
ISENZO ligama elikhomba ukwenza esiNdebeleni. Funda izibonelo lezi: Umfana uyakhuluma. Inkomo idla utshani. Udadewethu uhluphekile. Bona balambile. Amagama alandelayo asuka kumitsho le: uyakhuluma, idla, uhluphekile, balambile. Amagama la achaza okwenziwa yinhloko yomutsho. Yizo izenzo –ke lezi.
Nanzelela ukuthi ihloko yomutsho le ingaba libizo njengokuthi “ubaba”, “inkomo,” udadewehu, kumbe isabizwana njengokuthi “bona”.
Imihlobo yezenzo
Kukhona imihlobo emithathu yezenzo: 1. Izenzo eziqalisa ngongwaqa. 2. Izenzo eziqalisa ngonkamisa. 3. Izenzo ezingacini ngonkamisa –a.
Izenzo eziqalisa ngongwaqa
1. Lezi zenzo sizehlukanisa kathathu kanje: Ezilelunga elilodwa: dla, fa, pha, ma.
2. Ezilamalunga amabili: dlala, hamba, qaga, senga, thoba, thula, hleka.
3. Ezilamalunga angaphezu kwamabili: khuluma, danisa, khothama, dedesa, qaphelisisa, thethelela.
Izenzo eziqalisa ngonkamisa
Lezi zenzo sizehlukanisa kabili: 1. Izenzo ezilamalunga amabili: osa, akha, eba, oma, ondla. 2. Izenzo ezilamalunga angaphezu kwamabili: elusa, ebula, ethesa.
Izenzo ezingacini ngonkamisa – a. Kuleziqu zezenzo ezintathu ezingacini ngonkamisa – a. Nanzi lezoziqu: 1. –thi 2. – tsho 3 – azi. Sizaqala ngokukhangela isakhiwo sesenzo ngeviki ezayo.
Qaphela ubhubhane lweCOVID 19. Hlala uhlanzekile ngekhaya nxa kungela isizatho esiqinileyo ukuthi uphume. Geza izandla ngamanzi alesepa njalo ulandele zonke izixwayiso eziphiwa ngabezempilakahle. Zivikele kulumkhuhlane hatshi ukwenzela abezomthetho kanye loHulumende.
