Uhlelo: Amabizo qho

25 Oct, 2018 - 00:10 0 Views

uMthunywa

LAMHLANJE kasibuyele emuva kancane sixoxe ngamabizoqho.Amabizoqho angumhlobo wamabizo njalo ayasetshenziswa enkulumeni yansukuzonke. Bala uhlolisise imitsho elandelayo: USihle ulekhanda esikolo. Ilizwe lakithi yiZimbabwe.

Emhlanganweni kukhethwe uMaNsingo ukuba ngumgcinisihlalo. UNgulukudela ngumfula omkhulu ochatshwa nxa kuyiwa eZansi Africa.

Kwamanye amazwe izikolo ziyavalwa ngoNhlangula ngoba kuqanda kakhulu.

Amabizo asetshenziswe emitshweni engaphezulu angamabizoqho njalo esikunanzelelayo ngawo yikuthi agoqela amabizo abantu lezibongo zabo:

izibonelo: uSihle, uMaNsingo. Amabizo ezindawo — izigaba, amadolobho lamazwe: iZimbabwe, iZansi Africa.

Amabizo emifula lezintaba: uNgulukudela, uTshatshane, uGwayi. Amabizo ezinyanga zomnyaka: izibonelo: uNhlangula, uMabasa, uNtulikazi.

Ukwakhiwa kwamabizoqho

Njengawo wonke amabizoqho lawo alengxenye ezimbili — isiqalo lesiqu

Isibonelo: uSihle (ubunye) – u + Sihle > u –yisiqalo, Sihle – yisiqu. oSihle (ubunengi) o + Sihle > o – yisiqalo, Sihle – yisiqu.

Okumele kunanzelekwe ngokwakhiwa kwamabizoqho yilokhu: Iziqalo zamabizoqho ebunyeni ngonkamisa u –i – lo – u- .

Iziqalo zamabizoqho ebunengini ngonkamisa u – o. Kumabizoqho abhalwayo kusetshenziswa unkamisa kumbe ungwaqa omkhulu.

Izibonelo: uNdlovu, uMvulo, iLupane, uAmkela.

Ukwakhiwa kwamabizoqho kwezinye incezu zenkulumo

1. Amabizoqho avela emabizweni nje: amandla > uMandla – (a) u + mandla > uMandla. Isibanda > uSibanda – (i) u + Sibanda > uSibanda, inkomo > unkomo (i) u + nkomo > uNkomo.

Lapha sisusa unkamisa wakuqala webizonje besekuqalwa ngo – u, ungwaqa olandelayo alotshwe ngebala elikhulu.

Share This:

Sponsored Links