uMthunywa
Kuloba uCornelius Luphahla
BAKWETHU abadala babengasomi ukuthi igula elidala livame ukunuka amasi njalo kusinwa kudedelwana, kodwa kulezinsuku akusavamanga ukwenzakala lokhu okwakuchazwa ngamazwi aboMandulo.
Angithi nje oNdukuzibomvu baze basungule amagama la babejonge ukuchazela uzulu ukuthi ulwazi olujulileyo lutholwa ebantwini abadala. Kuthi kunjalo lolulwazi kufanele njalo lwabelwe abatsha njalo abatsha laba endulo babeluthakazelela kakhulu kodwa kulezinsuku sokuyinhlaka yotshani lokhu.
Kambe kusasekhona yini omutsha ongabe esazi ukuthi imvukuzane kumbe ukudunduzelwa kwabatsha? Angithi nje lokhu kudalwa yikuthi intsha yakulezinsuku kayisakuthakazeleli ngitsho lakancane ukufundiswa ngezamasiko. Pho bengawafunda njani bengawathakazeleli ngitsho lakancane?
Kunjalo ke ngakho lapha ngijonge ukucazululela uzulu ingcosana mayelana lokwelatshwa kwemvubuzane. Angithi nje imvukuzane le ifakwa ngumuntu ololunya esenzela ukuthi imudle lowo omfakileyo aze afe. Yibo ubuthakathi lobu esasizwe ngabo phela ngoba kakho ongakubulala engasomkhunkuli.
Imvubuzane le ligundwane elincane nje elilamabala amnyama lamhlophe njalo kalibonakali lula. Kuvame ukuthi ungalibona lintula leganga kube kuyimhlola ngoba liphila ngaphansi komhlabathi. Yikho phela bevame ukulifaka emuntwini ngoba besazi ukuthi lizahlala kuhle njengoba lijwayele ukuhlala licatshile lisidla izibungu ezisemhlabathini.
Ngalokhu lingavele lifakwe emzimbeni womuntu liyamudla ngaphakathi livule izindlela zalo elizahamba ngazo.
Kwakuthi nxa selixhwalile libe lizwakala lihamba emzimbeni womuntu okudala ukuthi aphele amandla njengoba kuyabe kuhamba inyamazana emzimbeni.
Kwakuthi nxa umuntu esefakwe isibungu lesi abonakale ngokuba lesilonda esingapholiyo kumbe ahlatshwe ngameva isilonda sakhona singapholi. Lokhu kwakuselatshwa ngosiyazi kuphela njalo kwakusiba nzima ukuthi kwelapheke kalula ikakhulu nxa uthole umuntu ongelalwazi ngakho.
Ekwelatshweni lapha kuvame ukusetshenziswa uhlobo lokulumeka ukuze isibungu lesi singaze sadlulela kweyinye indawo. Nxa olesibungu lesi sisenyaweni welatshwa inyawo zonke ngohlobo lokulumeka okuyikucaba ufake umuthi lasenyaweni olungahlaselwanga yisibungu lesi.
Kwakuthi omelaphayo athathe impande zesihlahla sombula, abantwana bomkhawuzane, impande zejelimana, amazambane aluhlaza kanye lezinye njalo izihlahla ezitshiyeneyo engingeke ngazibalisa lapha kuhlanganiswe lethuku kanye lesinye njalo isinanakazana esincane esihlala ngaphansi komhlabathi engingeke ngasibetha ngegama.
Lokhu kungahlanganiswa kuyacholwa kuqale kucatshwe unyawo lolo olungahlaselwanga lufakwe imithi le kubuye kufakwe esilondeni leso. Lokhu kwenziwa kabili kumbe kathathu ngelanga ukuze kuphole masinyane. Kwakuthi nxa kusenziwa lokhu kuthathwe amazambane, umbula, kanye lezinye njalo izihlahla kuphekwe ilambazi elizadliwa ngogulayo.
Kungenziwa lokhu kuvame ukuthi kusiyaphela iviki kubonakale sokuphuma amathambo amancane esilondeni salowo ohlaselwe yimvubuzane. Amathambo la ngawalesisibungu esiyabe simudla njalo ungabona esekhithika kuyabe kuchaza ukuthi sesifile isibungu.
Kukhona njalo abathi nxa beselapha ohlaselwe yimvubuzane le bayibuyisele lapho evela khona iyengena oyithumileyo. Lokhu lakho kulendlela zakho okwenziwa ngazo kodwa ngeke ngazichaza emphakathini ngoba kwakuvele kuzila lokhu lasendulo.
Mlobi siyabonga kakhulu umsebenzi lo osenzela wona owokusilobela ngendlela zokwelatshwa kwemikhuhlane etshiyeneyo ngokwesintu. Lokhu kuvuselela amasiko ethu njalo kwengezelela impilo zabantu kuleli ngoba kukhona eminye imikhuhlane eyehlula odokotela kodwa yelapheke ngokwesintu. Ngalokhu ngithi qhubekela phambili ngomsebenzi lo ngoba uyasiphakamisa kakhulu. Jabulani Nkala, Ngwaladi, Nkayi.
Mina ngithanda ukuncoma umsebenzi owenzayo owokusicazululela indaba ezihlabusayo mayelana lenhlalo yaboMandulo. Ngalokhu ngithi qhubeka ngomsebenzi wakho ungadeli ngoba uvuselela ubuzwe bethu. Nkosilathi Donga, Ndimimbili, Lupane.
Siyabonga mlobi umsebenzi wakho osenzela wona owokukhuthaza ngezamasiko, mina isifiso sami yikuthi ngabe kukhona abatsha abakudingayo ukuze bathaphe ulwazi lolu olujulileyo ukuze lungalahleki. Silingiwe Mathe, Ntepe, Gwanda.
Mlobi ngithi qhubekela phambili ngomsebenzi lo omuhle owokusikhuthaza ngezamasiko. Mina ngingumama oyendileyo njalo oleminyaka engu-32 kodwa kangilamntwana. Isicelo sami yikuthi ungichazele ukuthi ngingenza njani ukuze ngithole inzalo ngoba ngilesilumo esingithwalise nzima. Judith Mpofu, Plumtree.
Mlobi mina ngingumama oleminyaka engu-34 ngakho uhlupho lwami yikuthi umkami nxa ngihlangana laye kangijabuli njalo kangisamthokozeli lanxa ngimbona kodwa amanye amadoda ngiyawahawukela nxa ngiwabona ngizwe imizwa yami ibuya noma nje ngingakaze ngithandane leyinye indoda. Ngicela usizo ukuthi ngingenzani ukuze ngibe lemizwa lomkami. Siphiwe Nkomo, Njube, Bulawayo.
