uMthunywa
Isabizwana sendawo sakhiwa emabizweni ngezindlela ezilandelayo:
Ngokususa unkamisa wokuqala wesiqalo sebizo besesiqala ngo -e noma u-o-
Ikhanda – ekhanda, isisu – esiswini
Uphaphe – ophaphe, uthu – othini
Ngokuqalisa ngezakhi zesandiso sendawo u-ki-lo ku
Ku + yena> kuyena, ku-lowo= kulowo
Ki + thina> kithi(na)
Isiqalo sokuhlanganisa u “na”
UThemba lo +uNomusa bafunda incwadi
UThemba loNomusa bafunda incwadi
Amadoda la + amakhosikazi basemhlanganweni
Amadoda lamakhosikazi basemhlanganweni
Isiqalo sokusizayo u “unga”
Umntwana usika isinkwa ngengqamu
Umfana utshaya inkomo ngenduku
Iziqalo zesibanjalo-iziqalo zezibanjalo
Isibanjalo ligama elakhiwa lisuselwa emabizweni, ezabizwanweni, esichasisweni ngokuqalisa ngezakhi ezithize ng, w-, h-, y- lo ngu- isibonelo umuthi –ngumuthi /wumuthi, ugogo-ngugogo/wugogo
Inkukhu – yinkukhu
Indlu – yindlu
Thina – yithi (na)
Wena – nguwe (nguwena)
Yena – nguye (nguyena)
Umsuka walesi sakhi siqakathekile ngoba singeke sibe legama sona singekho. Umsuka yileyo ngxenye yegama engaguqukiyo ekwakheni igama lisuselwa ekuqaleni.
Ingcazelo yegama yeyame kakhulu kumsuka walo.
Isibonelo: hamba- (go)
Thanda- (like) (love)
Isiqu (stem) lesi sakhi sakhiwe ngokuhlanganisa umsuka lesijobelelo (root + suffix). Isiqu yiso esinika umgogodla wegama. Izibonelo:-fana (boy) -hamba (go)