Iziqalo zesabizwana sendawo (undaweni)

14 Dec, 2023 - 00:12 0 Views
Iziqalo zesabizwana sendawo (undaweni)

uMthunywa

Isabizwana sendawo sakhiwa emabizweni ngezindlela ezilandelayo:

Ngokususa unkamisa wokuqala wesiqalo sebizo besesiqala ngo -e noma u-o-

Ikhanda – ekhanda, isisu – esiswini

Uphaphe – ophaphe, uthu – othini

Ngokuqalisa ngezakhi zesandiso sendawo u-ki-lo ku

Ku + yena> kuyena, ku-lowo= kulowo

Ki + thina> kithi(na)

Isiqalo sokuhlanganisa u “na”

UThemba lo +uNomusa bafunda incwadi 

UThemba loNomusa bafunda incwadi 

Amadoda la + amakhosikazi basemhlanganweni

Amadoda lamakhosikazi basemhlanganweni

Isiqalo sokusizayo u “unga”

Umntwana usika isinkwa ngengqamu

Umfana utshaya inkomo ngenduku

Iziqalo zesibanjalo-iziqalo zezibanjalo

Isibanjalo ligama elakhiwa lisuselwa emabizweni, ezabizwanweni, esichasisweni ngokuqalisa ngezakhi ezithize ng, w-, h-, y- lo ngu- isibonelo umuthi –ngumuthi /wumuthi, ugogo-ngugogo/wugogo

Inkukhu – yinkukhu

Indlu – yindlu

Thina – yithi (na)

Wena – nguwe (nguwena)

Yena – nguye (nguyena)

Umsuka walesi sakhi siqakathekile ngoba singeke sibe legama sona singekho. Umsuka yileyo ngxenye yegama engaguqukiyo ekwakheni igama lisuselwa ekuqaleni.

Ingcazelo yegama yeyame kakhulu kumsuka walo. 

Isibonelo: hamba- (go)

Thanda- (like) (love)

Isiqu (stem) lesi sakhi sakhiwe ngokuhlanganisa umsuka lesijobelelo (root + suffix). Isiqu yiso esinika umgogodla wegama. Izibonelo:-fana (boy) -hamba (go)

Share This:

Sponsored Links