uMthunywa
Sikumbuzo Dabengwa
Selidume ledlula kuzo zonke izinhlelo zesikolo kubafundi abakade behlalele imihloliso. Imvama kulabo abakade beloba yikufikelwa ngumcabango wokuba okukhulu sekwedlule. Umcabango lo uhamba lomkhumbulo wokuba kufanele umuntu aziphumuze kancane alibazise ingqondo emva kokuhlalela imihloliso ebidinga ukulungiselelwa kubalwa kuvivinywa konke obekufanele.
Inengi ngalelithuba lisuka liyengeke kalula nje licine selingene emlindini ongela mkhawulo.
Kuqakathekile-ke bafundi ukuzithiba lokuzikhuza kukho konke esingathi zindlela zokuziphumuza ngekhefu elilandelayo lapho izinga lokujabula lihamba phezulu. Kungabe kusemadolobheni, emakhaya kanye lakuzindawo ezisakhula ngokwentuthuko sithi umuntu kazithibe kuzehlakalo ezingenisa ezilingweni. Asihloleni izehlakalo ezilandelayo sicubungule kabanzi okuhle lokubi.
a) Lingabafundi abafunda behlala esikolo. Lihlezi lisesikolo izikhathi ezinengi. Izikolo ziyavalwa ngekhefu leKhisimusi sekulemidlalo esihleliwe ehanjwa ubusuku bonke lizijabulisa kungelacala kudingeka ukuphumuza ingqondo nje njengabantu abatsha abakade besekubhaleni. Nxa unxusa abangane bakho uthola izimpendulo ezilandelayo.
i) Mngane, mina imikhosi le okuhanjwa kuyo ebusuku ayivunyelwa kuleliya iguma lakwethu. Ngingafa ngiyelahlwa abazali nxa bengezwa ukuthi ngike ngafaka imicondo yami kuleyo ndawo, ngiyaxolisa.
ii) Mngane, wena uhlezi ubuya lazo ezimnandi. Kugqokwa njani? Kudliwani? Ngiyabuya.
iii) Mngane. Uyananzelela yini okwenzakala kuzindawo lezi ezibakhona ebusuku? Abadala nxa bengekho imvama isiphetho kuba ngumfula wezinyembezi. Asihlolisiseni umumo singakaziphoseli ezilingweni bakwethu.
iv) Imidlalo enje ayihambelani lezinhlelo zenkonzo zangekhaya.
Impendulo yomfundi munye ngamunye iveza similo bani nxa uhlola indlela aphendule ngayo?
Onxusayo angezwa efikelwa ngumbono onjani ngale impendulo yomfundi munye ngamunye?
b) Ungumfundi ophumelele kuhle ezifundweni zakhe kulo umnyaka. Ikhefu liyeza nje umuntu wonke ujabulile. Nxa uxoxa labangabakho nanzi izimpendulo ozitholayo ngemva kokusebenza uphakathi kobunzima.
i) Wenze kuhle lonyaka mntanami. Kufanele sihle sikhokhe izindleko zakho zesikolo ungaphindi uxotshwe esikolo uxotshelwa imali engenelanga funa kukuphambanise ekufundeni kwakho.
ii) Kuhle kakhulu okwenzileyo lonyaka. Siyaziqhenya ngawe. Sengathi ungaqhubeka usenza kuhle. Ikhekhe leli olibona lapha ngokuncane kwakhona nxa uthe waphuma lazo zonke kumnyaka wokucina kubanga lesine.
iii) Umuntu kumele ahlale esebenza nzima.
Kuzikhulumi ezingabazali ezingaphezulu hlolisisa inkulumo yabo uveza izimilo zabo.
Ungumfundi ungezwa njani kumpendulo yinye ngayinye?
