uMthunywa
FUNDA imitsho elandelayo: Umntwana olalelayo akufundiswayo uyaphumelela kuzifundo zakhe. Bamuphe amanzana esekhala ngokoma. Lindoda yakhe ngemva kwentatshana. Umkakhe bathi ngokuyindojeyana nje.
Amagama la: umntwana, amanzana, intatshana, indojeyana, atholakala ngaphansi kwesibaya esikhulu esithi, Ibizo. Lokhu kusobala ngokusetshenziswa kwawo emtshweni.
Wona abizwa kuthiwa yizinciphiso.
Siyini isinciphiso?
Isinciphiso ligama elikhomba into encane nxa iqathaniswa lenye.
Emutshweni wesithathu kwesiyiphe njengezibonelo sithi /intatshana/ ngoba sikwazi ukuthi ikhona enkulu kulale.
Isinciphiso singabuye sikhombe ubulutshwana bolutho nxa buqathaniswa lobunye, njengokuthi amanzana kumutsho wesibili ngaphezulu.
Kumutsho wakuqala isinciphiso /umntwana/ siveza ubuntwana ngokuzalwa kuqathaniswa lobudala.
Umutsho wokucina ulesinciphiso /indojeyana/. Ukubiza umuntu ngaleligama yikumeyisa. Ngalokho-ke isinciphiso singasisebenzisa nxa siseyisa.
Amagama la esiwabethileyo ngaphezulu ayizinciphiso. Kufanele sigcizelele ukuthi isinciphiso:
1. Singakhomba into encane uma iqathaniswa lenye enkulu.
2. Singatsho ubulutshwana nxa kuqathaniswa lokunengi.
3. Ubuncinyane ngokuzalwa nxa kuqathaniswa lobudala.
4. Ukweyisa.
5. Kanti njalo singasetshenziswa ukutotoza, njengalapha: woza ngapha salukazana. Lapha kuyabekutotozwa umntwana oyinkazana.
Ukwakhiwa kwesinciphiso: Nanzi ezinye izinciphiso singakachasisi ukwakhiwa kwaso: umuzi > umuzana, indlu > indlwana, isihlahla > isihlahlana, umlenze > umlenzana, induku > indukwana, ibizo > ibizwana.
Lapha sinanzelela ukuthi amabizo acina ngonkamisa –a kumbe- e kumbe – i kumbe –o kumbe –u. Sizaqala lapha kuviki ezayo.
