uMthunywa
Ukudla kwamaNdebele
Lapha sizananzelela ukuthi nxa sikhuluma ngokudla kwamaNdebele sikhuluma ngezinto ezinengi kakhulu. Kasisoze sikuthinte konke, sizadobha lokhu lalokhuya okunye kusale kungasikho ukuthi akuqakathekanga kumbe kasidingi kwaziwe njalo.
Lamuhla sizaqala ngokuhlela uchago ngaphansi kwengcazelo yalo lokudla okudalwayo ngochago lolo:
Umthubi – luchago olungakahlambuluki olwenkomo ezeleyo. Lapha kudalwa amahlaka lesathiyane.
Ulaza ngamafutha engulwa phezu kochago. Luphekisa imbhida. Ihiqa luchago olungakavuthisisi; luyabe lusesimeni sokulungiselela ukuba ngamasi. Luyisitshebo koseswele amasi.
Amasi luchago oseluvuthiwe lwaze lwajiya. Ukudla okudalwayo ngumcaba njalo yisitshebo. Izankefu ngamasi ajiye kakhulu aphonguba yisitshwala lawo adala umcaba oyisitshebo. Umlaza wona ngamanzi amunyu aba ngaphansi kwamasi. Wona umlaza udala umqungo
Ukudla okutholakala ezifuyweni: Inyama. Lapha sizakhangela inyama lezi ngaphansi kwesitho, ingcazelo yaso kanye lokuthi ngobani abasidlayo. Inhloko yona likhanda lenkomo elidliwa ngabantu abadala. Inkamanzi ngumlomo wangaphansi odliwa yizalukazi. Isijinkolo yona kuthiwa yintamo yenkomo edliwa yisilisa. Isankala yintamo lembambo ezimbili nhlangothi zombili. Le idliwa yizinduna.
Ungiklane (ukanethwa) yisifuba senkomo le idliwa ngamakhosikazi. Isiphanga sona yisibhebhedu esingaphezu komkhono. Sona kasikhethi ukuthi sidliwa ngubani. Umkhono wona lunyawo lwangaphambili lwenkomo wona kuthiwa udliwa yinkosi. Amangqina wona ngamasondo enkomo adliwa ngabafana. Ulusu yisisu senkomo esidliwa yisifazana.
Umthala yingxenye yolusu emhlotshana, eqinileyo edliwa ngobaba. Itwane yisitho esilamakhasi alobulongwe. Kulezi insuku abantu bathi libhayibhili. Lidliwa ngabafana. (balidla liluhlaza. Amaphaphu wona yizitho zokuphefumula ezitholakala esifubeni.) (Wona kuthiwa aphekwa legazi adliwe ekhangezwa njengomcaba). Isibindi bathi ngokulubende okubuthakathaka njengephaphu. Sona bathi sidliwa ngumninimuzi.
Impundu yona luphikwana lwesibindi oludliwa ngamadoda njalo ludlelwa esibayeni. Umbendeni ngokudalwe njengesibindi, okuseceleni kolusu. Udliwa ngabahlinzileyo njalo udlelwa esibayeni.
Isandlwana khona yiluswana, kungadatshulwa kuphuma ubulongwe. Sidliwa yizalukazi ezingasangeni esikhathini. Amadilikelana wona ngamathumbu amancane adliwa ngabadala. Abantwana kuthiwa balelwa ngokuthi bazazwela umqando.
Izinso yizigaqa ezisemhlubulweni ekuyeni emgogodleni. Zona zidliwa ngabadala abantwana baliswa ngelokuthi bazabulawa yizinso.
Inyonga yona lithambo lomlenze elingena esinqeni yona idliwa ngabadala abantwana baliswa ngelokuthi bazabulawa yinyonga. Ugalu ngesingathi ngumbala emkhonweni lemlenzeni. Le kayikhethi ukuthi idliwa ngubani.
Ithebe kuthiwa yisitho esingaphezudlwana komlenze esidliwa ngamanina. Isinqe yisitho esisemahlanganweni omsila lomdumbu wenkomo sona sidliwa ngomama. Kusibanga esizayo sizakhangela okunye kwamaNdebele osekwakhohlakalayo.
