uMthunywa
Kunsuku ezidlulileyo sike saxoxa ngemihlobo yenkomo ngezimiso zazo empilweni. Kasiziqedanga ngoba vele ukufunda akupheli. Singakedluleli kokunye phambili sizathi ukukhuluma ngeminye imihlobo yezinkomo.
Yini inzomba? Inzomba yinkomo egadwayo. Inkomo efunelwa ukuba yinzomba ithanjiswa iseseliguqa elelanywe kanye. Lanxa kugabhe inzomba ezinduna, inkomo ensikazi layo iyathanjiswa ibe yinzomba. Inkomo ethanjiswayo iqala ibhotshozwe emakhaleni ibisifakwa umkhala wephucula (intambo yohlobo lwesinga esithile). Kukhethwa eyephucula ngesizatho sokuthi iyizwise ubuhlungu ilandele iziqondiso zalowo oyithambisayo.
Ezinye izifuyo zeNdebele: Imbuzi: Aluthandabuzwa usizo lwembuzi eNdebeleni. Imbuzi kuthiwa ingumnakwabo wenkomo, ithatha isikhundla senkomo kwezinye inswelo zeNdebele. Kanenginengi kulula ukwebula imbuzi kulokuqonda inkomo. Ngakho-ke edabeni lwesitshebo, imbuzi yiyo elamulelayo. Olunye usizo lwembuzi lugoqela inhlawulo yemilandu, ukucola, ukubuyisa, impahla yesikhumba lokuba yisithethelo ekhaya.
Uhlelo lwembuzi ngemibala yazo: Umhlophekazi — ngemhlophe nke umzimba wonke. Imbunga ngelombala wejuba. Isiqandane ngelamabala athe fahla fahla umzimba wonke. Kungaba ngamabala amnyama lamhlophe kumbe abomvu lamhlophe. Umunwe — ngemnyama eba lemidwa emhlophe esiphaqeni ibuye ibe lombala omhlophe ngaphansi kwesisu sayo.
Ngebanga lokukhula lesimo sazo. Izinyane — Yimbuzi encinyane, ikakhulu esamunyayo. Ithokazi — yimbuzi encinyane engakaze izale.
Isibhuzikazi yimbuzi ensikazi elesidumbu esikhulu. Impomgo yimbuzi enduna engathenwanga. Intondolo yimbuzi enkulu etheniweyo.
Izimvu: Izimvu aziladumo oluya ngaphi eMaNdebeleni. Mhlawumbe kwenziwa yikuthi azisetshenzisa emisebenzini yamasiko enjengokubuyisa.
Lokhu kubangelwa yikuthi izimvu ziyisimungulu, azisizo izihlabamkhosi njengembuzi. Emikhutsheni yesintu kuthiwa kuthandeka imbuzi ngoba ibiza okude nxa isisifa. Usizo lwazo eMaNdebeleni lugxile kakhulu esitshebeni laseziqhameni (imvunulo yesigogo semvu).
Uhlelo lwezimvu ngesimo: Inqama — yimvu engathenwanga kanti umthena yimvu etheniweyo.
Nanku okunye esingakufunda lamhlanje: Imfundiso yomntwana. Imfundo yomntwana ivelela kuye wonke umuntu aphila laye. Kubontanga ufunda ukuphilisana labanye. Abaphambi kwakhe ngokuzalwa bayisibonelo esihle kuye. Abadala bonke jikelele bangumthapho womlayo lenhlonipho. Ukufunda komntwana kusuka ngokulingisela akubona kusenziwa ngabaphambi kwakhe, ngokudlala, ngokuphathisa emsebenzini lokwelulekwa ngakuphambanisayo. Ngesikithi kusamele kutshiwo ukuthi umntwana ngowomuntu wonke.
Umuntu omdala wonke ungumzali wakhe njalo ulelungelo lokumlaya. Nxa kudingeka uyamkhwindla kungabi ndabazalutho. Masikubeke sobala ukuthi lokhu bekusenziwa ngensuku kusadliwa ngoludala. Khathesi umntwana ngokayise lonina kuphela. Ungangenela uzokhela amanzi ngomsele. Uthini ngalokhu?
