uMthunywa
Ugwalo lulotshwe nguJ Sibanda
Umcebo weNdebele
Izifuyo
Ngaphambili sike sakhangela uhlelo lwezinkomo ngembala yazo. Lamhlanje siqhubeka ngazo inkomo sizifunda ngezigaba ezitshiyeneyo. Okokuqala sizikhangela ngendalo yazo:
1.Ibhele – le yinkomo elempondo ezilele emhlathini.
2. Igodla yinkomo enduna elophondo olukhangele phansi olunye lwakhona luvukile.
3. Inxelekazi yinkomo ensikazi elempondo ezimise ezegodla. Iba lophondo olukhangele phansi olunye lwakhona lukhangele phambili kumbe phezulu.
4. Ulengisi (abanye bethi ulengisa) – Biza u-“le- ngephimbo eliphezulu. Yinkomo enduna elophondo oluxegayo olweyeme emhlathini.
5. Isiqengekazi – le ngensikazi elempondo ezichayileyo, besezibuya okungatsho lutho. Kwande ukuthi impondo zayo zibe mfitshane njalo iziqenge zivame ukutholakala emabuleni. Abanye bayibiza ngokuthi yisiphonokazi ngenxa yempondo zayo.
Izifuyo
Umgwamu – ngenduna elempondo ezinkulu okungayilingananga ngoba ilomdumbu omncinyane. Isigudula yinkomo engelampondo. Umnjanja yinkomo ekhula ibe lesidumbu esincane ilempondo ezinkulu. Ngamanye amazwi iba ngumgwamu. Iyenelisa ukuphila endaweni ezomileyo.
Ngesimo sozalo –Inkomo esidabule. Ngenhlonipho yinkomo esilandelwa zinkunzi. Inkomo elalukileyo –Yinkomo engalandelwanga zinkunzi ngalowo mnyaka. Inkomo elomthondo – ngesimithi. Inkomo ethumbeleyo –ngesisala ukumunyisa ngesizatho sokuba iyabe isimithi (isilomthondo). Inkomo exakeleyo – yinkomo ethe iyazala kwasekusehlula ukuthi izale. Inkonyane iyabe iganxame ngokhalo, inyawo sezivelile ngaphandle. Iyaze incediswe ngokukhokhelwa. Indlezane yinkomo ezeleyo.
Qaphela ukuthi emuntwini osanda kubeletha kuthiwa ngemdlezane.
Uthuso wenkomo Lokhu kuthiwa liziko lenkomo. Ngamanye amazwi, ngumuthi wenkomo owenza zibe nzima (ukuba lesithunzi) njalo zizale njengokufuna komnikazi wazo.
Inkomo ngezibanga zokukhula
Inkonyane lithole lenkomo elisanda kuzalwa. Ithole ngeselilahle ubunkonyane, selisebangeni lokuthi liyakhethwa kubonina lisale liqunta utshani. Iguqa lithole eselilikhulu, eselimila impondo.
Umqegu ngamaguqa amanengi, asephusisiwe. Ijongosi yinkomo enduna eqeda ubuguqa, esisebangeni lokuthanjiswa. Ithokazi yinkomokazi engakaze izale.
Inkomo
Idabulambiza lijongosi eselithatha ukuba yinkabi. Kwathiwa lidabulambiza ngobukhulu lokunona kwalo. Inxaha yinkomo eyaphuza ukuthenwa yaze yathenwa isiyinkunzi.
Inkomo ngezimiso zazo empilweni Inkomo yokugcwalisa –Yinkomo ephumela lowo owende esezele. Iphuma kwabo izemgcwalisa ukuze bangathi limitha. Inkomo leyo imenza agcwale njengentombi.
Isizatho sokugcwaliswa yikuthi loba sekunini angabalwa njengemitha. Lokhu kunceda lasekutheni abantwana bakhe bathathwe njengabantwana abazelwe yintombi ikakhulu kuzehlakalo ezinjengokwabiwa kwelifa.
Lanxa kumbe indoda ithethe omunye emuva eyintombi, abantwana balowo owamuva abasabedluli abalowo owagcwaliswayo. Ngaleso sizatho ingqabutho ezelwe limitha eligcwalisiweyo iyaba yindlalifa engabuzwayo.
Sizaqhubeka ngalokhu kusikhathi esizayo.
