Isibanjalo siyaqhutshwa

31 Aug, 2017 - 02:08 0 Views

uMthunywa

KUVIKI ephelileyo sichaze ukuthi siyini isibanjalo ngohlelo lwesiNdebele. Abakhumbulayo  bazavuma ukuthi sathi isibanjalo ligama eliguquliweyo kancane ukuze lenze umsebenzi wokulandisa. Satshengisa lezo nguqulelo kumabizo athile.

Isibonelo sachasisa ukwakhiwa kwesibanjalo emabizweni, sathatha ibizo /umuntu/ elikusigaba 1. Nxa selisiba yisibanjalo liba /ngumuntu/ ngoba sehlisa iphimbo siqalise ngo – ng-.

Kusigaba 11 lakhona isibanjalo singathathelwa esiqalweni esigcweleyo u-ulu ngokususa unkamisa wokuqala wesiqalo kanje: uluthi – luluthi, uluju – luluju, ufudu – lufudu, ukhuni – lukhuni, uswazi – luswazi.

Isibanjalo esilandulayo: Nanzi ezivumayo – ngumuntu, yimithi, yisimanga, luthando. Ukulandula kulamabizo kuma kanje: ngumuntu – akusimuntu/kakumuntu, yimithi – akusimithi/kakusimithi, yisimanga – akusisimanga/kakusisimanga.

Nxa kulandulwa kungasetshenziswa izakhi akusi/akusu- lo kaku-.

Ukwakhiwa kwezibanjalo ngezabizwana. Sizaqala ngokuchasisa ngesabizwana soqobo. Khumbulani bafundi ukuthi isabizwana soqobo sisinanzelela ngesijobelelo saso u –na. Kusigaba okhulumayo isabizwana soqobo ngu – mina.

Isibanjalo esivumayo ngu- yimi. Esilandulayo ngu – ayisimi.

Kusigaba Okhuluma laye isibanjalo ngu – wena. Isibanjalo esivumayo /nguwe/. Esilandulayo ayisuwe. Kusigaba1 isibanjalo esivumayo ngu – yena. Isibanjalo esivumayo /nguye/ Esilandulayo ngu- ayisuye. Nxa siqhubeka ngoluhlu lwezabizwana zoqobo sizathola ukuthi kuzo zonke izigaba isibanjalo esivumayo sakhiwa ngokuqalisa ngo –yi- esabizwaneni. Isijobelelo sesabizwana u –na siyalahlwa.

Esabizwaneni esikhomba umuntu okukhulunywa laye lakusigaba 1 siqalisa ngo ngu-.. Nxa silandula siqalisa ngo –a-, sibe sesigxumeka isakhi – si phakathi kwamalunga esibanjalo esivumayo. Kusigaba 1, lanxa kukhonjwa okukhulunywa laye, sigxumeka isakhi – su- endaweni ka-si.

Share This:

Sponsored Links