uMthunywa
Izakhi ezithile zesandiso
Izakhi ezilandelayo singazisebenzisa lezinye incezu zenkulumo ukwakha izandiso:
1. NGA – (a) Isakhi nga- singasisebenzisa lebizo kanje: nga + imota – ngemota. Isibonelo somutsho – Ube ehamba ngemota. Unkamisa a- osekucineni kwesakhi nga- ulumbana lonkamisa woluqala webizo sithole u – e. Isandiso ngu – ngemota.
(b) isakhi nga- singasisebenzisa lesabizwana sithole isandiso. Isibonelo: nga + wena sithole u-ngawe. Isijobelelo sesabizwana soqobo u-na siyamsusa.
(a) Isakhi nga- singasisebenzisa lesandiso kanje: nga + kini sithole u ngakini oyisandiso sendawo.
(d) Isakhi nga- singasisebenzisa lesichasiso kanje: nga + abatsha – Sithole ngabatsha. (abatsha – yisichasiso esiyisiphawulo). Nga + emhlophe – ngemhlophe. Emhlophe yisichasiso esiyisibaluli.
2. Njenga- (a) Isakhi njenga singasisebenzisa lebizo kanje: njenga + inja – njengenja. Nanzelela ukuthi kulokulumbana kwabonkamisa lapha – u – a wesakhi njenga lo nkamisa i-wesiqalo sebizo inja.
(b)Njenga + isabizwana: njenga + loya – njengaloya. Isakhi njenga singasisebenzisa lesabizwana sokukhomba kude loya sithole njengaloya.
(c) njenga + isandiso+ ikhaya – njengekhaya. Isakhi njenga singasisebenzisa lesandiso sendawo ikhaya sithole ekhaya. Nanzelela ukuthi kulokulumbana kwabonkamisa njalo lapha.
3. LA- (a) Isakhi la singasisebenzisa lebizo: Isibonelo: la + abafana – sithole labafana.
Unkamisa wokuqala webizo abafana siyamsusa. (b) la + isabizwana: la + wena – lawe. (c) la + isandiso: la + phakade – laphakade.
4 NGANGA- (a) nganga + ibizo: nganga + indlovu – ngangendlovu (b) nganga + isabizwana: nganga + thina – ngangathi.
