uMthunywa
Pathisa Nyathi
“MINA bazangibona ngitsho amaNtungw’ akwethu,” watsho uNkosiyabo esesula izithukuthuku ebusweni bakhe obasebumibundubundu sengathi lifusi elilinyiweyo. Wayenxapha ancinte labayana abantu abaphuma elizweni eliseNtshonalanga Afrika. Uthi thala ngapha athi thala ngale. Uzonde udla icalaha, lomgodoyi angawuhibilizela uluhlaza.” UmfokaSitshwapha ungenza isichibi sakhe uthembeni kanti? Kumbe udelela khona ukuthi mina ngingumuntu ompofu asengahudela ekhanda lami kungabindabazalutho. Lamhla ke uzahlangana lembila zithutha. Ingaqhoba ithambo ivele iyejwayela. Kodwa okwalamhla uzawukhomba umuzi olotshwala.
Uzazixhakalaza izibunu zentwala ungizwa ngendaba mina umfoka Sigwegwe.”
Kanti angithi ngeviki elidluleyo nje uSidinani umfokaSitshwapha ubonakale efohlela emzini kaNkosiyabo umakhelwana wakhe owayakhe phetsheya komfula uKafusi. Ufohlela ngakhona phela intandokazi kaNkosiyabo yayinhle ilicitshalanga, iklwinti lenkamamasane esezidakeni. Amadoda aginya bugwili, ngoba wakhekile umntanomuntu litshatshazi ilanga libekezela, sengathi wabunjwa nguMdali ejabule elesikhathi sokubumba ngobunono lobuciko. UNkosiyabo wayesebenza eMaphisa esiza ekhaya ngempelaviki. USidinani wabona inina lomfokaSigwegwe wangathi ubanjwe lugetsi. Wayengathi usengenwe yisiyabakazana. Inhliziyo yaphose yathula waqala ukugxoza ezomuntu odla amacimbi akhanzingwe ngephehla. Wawela njengempukane iwela echagweni olusethungeni kusengwa. Agobhoza sengathi ngawomthombo esexhaphozini.
Nango esekhohlwa lokuthi inina ngelomnikazi, futhi lendandatho yothango iyakubika ukuthi lapha zakhutshwa zayakwengeza umhlambi wakoNyathi. Nango ke esiyafohlela emzini kaNkosiyabo ngelinye ilanga kulonyezi okhanyisa uphose udobhe inalithi phansi. Wayengakaze ayezithela endlini okulala khona uMaNyathi kanti usezakuthi ngqwa loninazala kaMaNyathi uNdaluza esiyacitha ngezibuyeni. Elokufa livele kalitsheli. Kambe isinye sikaNdaluza lo size simthume ngasikhathi sinye laye ethi fuqaqa emagumeni kaNkosiyabo. Hawu ngqwa ngqwa amehlo kaNdaluza azakuthi zethe ebusweni bukaSidinani.
“Kasimhlolo yonale Mabele zibulo likababa. USekaNditshi wenzani, uyaloya kumbe…..” Kasawuqedanga lowo ngoba wabona ngothuli seluthe nki ezithendeni zikaSidinani. Wanya amahlabathi umntanomuntu waphose wazithela esihlahleni somvalasangwana esasiphakathi komuzi. Amehlo akhe ayelingana lawempukunyoni ahle amthengisa kwaphinda kwengeza amahawu ezindlebe ezazifuze ezikayisemkhulu. Ubaleka nje akusasizi, usebonakele. UNdaluza wahle wayaqoqodela umalokazana wakhe engosolayo ukuthi mhlawumbe lindoda abathe ngqwa ngqwa ikhonjiwe.
Wala wemba phansi uMaNyathi wathi lisela lelo, nxa lingasisela ngumkhunkuli engxenye ubetshiye injomane yakhe phandle komuzi. Kayiphelelanga lapho indaba le eyinsumansumane yensindansinda impicabadala. Wahle wayayithela koSobhuku yaduma njengezulu lentwasahlobo indaba yaze yayafika kwezikaNkosiyabo khona eMaphisa. Phela amaselefoni la afikayo ngothathawese balamhla. Abanye ngabafaka isawudo kancane ukuthi indaba ihlabuse abanye ngabathela ibilebile ukuthi ixabanise abantu. Abanye baze basenge lezimithiyo. Kwathi aphose aqhezuke phakathi aginywe yisibomvu sakwabo. “Ubesweleni kanti uMaNyathi ngimupha konke akuswelayo. Kumbe kalaywanga kwabo? Kodwa uSidinani uzawukhomba olotshwala athi esanda ukuwukhomba aphinde ayifunde ivaliwe. ULwesihlanu lwaselumphuzele okaSigwegwe. Wathi ethi fuqaqa uMagudukubhema, ibhasi uPhelandaba phela wanombela esengobulayitshe ngembambo, edinga yena umasusinhloni umanikindoda isibindi.
Wayehle wadinga umhedla obukhali esitolo sakaMlonyeni. Inhliziyo yakhe isivova iminyambosi yegazi lolaka lentukuthelo. Kasazange ayefika lemzini wakhe ukuze azwe imfulo kunina. Umuzi kaSidinani wawuseduzane lezitolo. Wahle wehla khona lapho esengokhasabulayo eqonde nta emzini walo ochitha umuzi wakhe. Leqiniso akasazange ayelidinga. Kambe ubengumthakathi oqonde ukuzamkhukhula, loba ngumuntu ophandlwe yingcwele eqhilikayo walahleka indlela kumbe lisela nje? Kweyakhe ingqondo usekubone konke wakwazi sibili ukuthi lindoda enguSidinani yayihloseni.
Wenela ukuthi gwabu isango lomuzi wahlanganyezwa yimigakla eveze ingavula zamazinyo zameqela zamdlithidlithiza zamwisela phansi. Pho njengoba amehlo akhe ayephandliwe usemagazigazi useswele lamasu okuzisindisa lokuphepha olakeni lwemigakla yalapha ekhaya. Akwaziyo yikukhupha isigaqa lesijiye senhlambakazi wakuthi khuhlu ezinjeni ezamnamathela ngamandla. USidinani waphuma ephethe isibane endlini wasekhanyisa inqumbi le esithe daca phansi. Wazikhuza izinja zakhe zahlehlela emva kodwa zilokhu zimjamele amehlo azo abomvu klebhu sengathi athelwe ngebilebile elokhu ethe gozo kuye.
Uthe esebuzwa ukuthi kanti uvele ubezokwenzani wabika ibunzi wabika imbiba. Wesaba lokuthi atsho ayekuhlosile. Kambe icala lake laqondiswa ngelinye icala? Igobo lake laqondiswa ngelinye igobo? Kuthe sekuzwakala ayekwenze emzini kaSidinani abantu bamane bankema baxhakalaza izilevu bathi okunje abazange bakubone. Ithoniswa ithiweni indabambili enje? Kodwa ngekhaya lakhe uNkosiyabo wabuzisisa unina kodwa sekukhanya ukuthi laye usezisola ngenyathelo ayezame ukulithatha aze afohlele emzini kaSidinani engakhulekanga njengaye. Kanti akusiTshiki loBhanqa?
