uMthunywa
Imikhuba lamasiko AmaNdebele:
Ugwalo lulotshwe nguTommy Matshakayile Ndlovu loDoris Nomathemba Ndlovu belo Bekithemba Sodindwa Ncube
Ugwalo ludindwe yiMambo Press
Lamhlanje siqhubeka ngeminye imidlalo yabantwana njengoba siyiqale ngeviki ephelileyo. Sicina sikhuluma ngomdlalo wemfumba. Ake sikhangele umdlalo wengqobe. Ingqobe ngumdlalo odlalwa ngabantwana bendawonye, ngumdlalo lapho okumele umuntu athinte omunye athi “nanso ingqobe.”
Lokhu yikho esikuphiwa ngabahamba phambili. Lowo othintiweyo nguye oselengqobe. Laye uzalwisa ukuyipha omunye. Kwenziwa njalo-ke kuze kufikwe esigabeni lapho okumiswa khona umdlalo. Ngaleso sikhathi lowo osala lengqobe uyahlekwa kuthiwa angasala lengqobe izalala imudla ebusuku.
Ukuqwaqwazana lokhu besikuzwela kumaXhosa, singazi ukuthi balokhu bekwenza yini. Lo kuthiwa ngumdlalo wabafana betshayana ngemiqwayi. Umuntu uphatha imiqwayi ibe mibili; omunye ngowokuvika kanti omunye lo ngowokuthuza ngawo. Lakulo umdlalo injongo yakhona yikubona ukuthi ingcitshi ngubani. Ubungcitshi bubonakala ngokwenqabela ukuthi umqwayi umtshaye ebusweni. Bayabe bengalwi kodwa bedlala.
Ukudla kwesiNtu — Kulezinsuku abantu sebekuqakathekisa ukudla kwesiNtu obekungavamanga kunsuku ezedluleyo. Ngenxa yemikhuhlane esikhona khathesi eminye yakhona ingelapheki abantu sebekhuthazwa ukuthi badle ukudla kwesiNtu ngoba khona kuthiwa ngokomdabu, akwenziwa njengokudla kwakhathesi khona okuthi nxa kulungiswa kusetshenziswe izitho ezithile abathi yingozi empilweni.
Uhlupho olukhona yikuthi khona lokho kudla okukhuthazwa ukuthi kudliwe ngabantu inengi lethu asikuthandi. Lanxa kunjalo singezake sincitshe abantu ulwazi ngoba abanye bengela ndaba lakho. Nansi eminye imihlobo yokudla kwesiNtu: Amahlaka — amahlaka wona aphekwa ngochago lwenkomo esanda kuzala. Adliwa ngabafana kuphela. Uchago luthelwa embizeni lugoqozwe kuze kujiye kuphose kufane lamasi angahlangananga, kucengwe umlaza kudliwe.
Amaqebelengwana wona enziwa ngenhlama yempuphu yomumbu kumbe eyamabele loba eyenyawuthi. Inhlama le iyabunjwa yenziwe izigaqa ibe isiphekwa. Kufakwa isawudo kancane ukuze kubemnandi.
Yikudla okuhle nxa umuntu elohambo. Amakhowa amila ngesikhathi sezulu. Ayaphekwa. Enziwa isitshebo esimnandi njengenyama yenkukhu. Ayachaywa adliwe ebusika.
Amagwadla aphekwa ngomumbu owomileyo. Yikudla kwebusika, ikakhulu kudliwa emini. Uhayezi lona luphekwa ngamabele. Lungadliwa lunjalo kodwa kujayelekile ukuthi luphothulwe (lucholwe) luhlanganiswe lamasi kuthiwe ngamasi omcaba. Umcaba wona luhayezi oluphothuluweyo. Luvutshwa ngamasi kuthiwe ngamasi omcaba.
