uMthunywa
Imikhuba lamasiko AmaNdebele
Ugwalo lulotshwe nguTommy Matshakayile Ndlovu loDoris Nomathemba Ndlovu belo Bekithemba Sodindwa Ncube
Ugwalo ludindwe yiMambo Press
Lamhla sincediswa yilokhu okukugwalo oluqanjiweyo sizafunda ngemidlalo yabantwana. Okokuqala sizwa kuthiwa minengi imidlalo eyayidlalwa ngabantwana abasakhulayo. Imidlalo le kuthiwa yayiphathisa ekufundeni ukukhuluma kuhle ikakhulu amabala ahlupha ukubiza njengamabala alabo QXC. Kwakukhona imidlalo yokuqinisa imizimba leminye njalo ekhaliphisa ingqondo ngendlela ezitshiyeneyo.
Nansi eminye imidlalo okuthiwa yayithandwa ngabantwana. Ukhetha omthandayo. Kulo kuthiwa abafana lamankazana babehlangana, amankazana ame wodwa kwelinye icele abafana labo kwelabo icele kuhlatshelwe ingoma ethi: ‘Nyama yembongolo/Kheth’omthandayo.”
Babesuka abafana munye ngamunye bayekhetha amankazana. Kwesinye isikhathi kusuke wona amankazana ayekhetha abafana. Kwakulo; “Ungen’ungene”. Babedlala bendawonye abafana lamankzana. Babehlabela bebambene izandla, beziphakamisa abanye bengena ngaphansi besiyaphutsha le. Ingoma yakhona yayisithi ngamafitshane:
“Ngen’ungene iyayelele/Ngen’ungen abantwabami”, uphinde njalo amazwi afanayo kodwa isigaba leso usiphethe usithi, “sebezangena”. Umacatshelana lawo babedlala behlangene abafana lamankazana.
Kulumdlao kusuka ababibili bayecatsha Bathi nxa sebecatshile laba abasele ngapha babize bathi “Size? Size na?”
Sikunanzelele okuthi eminye imidlalo lanxa yayisenziwa kudala imithonselanyana yayo ilokhu ikhona njengokamacatshelana lapho ababesithi “Size na?abakhathesi bathi, “Sibuye na?” Abacatshileyo bavume kodwa bekwenza ngonanzelelo ukuthi bangaze bezwa kuhle lapho abacatshe khona. Babethi bengadinga badinge bengabatholi baqale bathi:
“Tshayan’ umlozwi!” Batshaye labo abacatshileyo kodwa bengehluleka ukubavumbulula bacine sebethe:
‘Sesehlulekile velani.” Intshantshu yilezo ezenelisa ukucatsha zingabonwa. Imfumba wona ngumdlalo odlalwa abantu benze amaqembu amabili.
Kwakuthathwa ilahle kumbe ilitshe elincinyane. Ilahle leli kumbe ilitshe kwakumele balifihle ezandleni zabo bafumbathe. Elinye iqembu kwakumele kumbe limele liqambe ukuthi imfumba leyo ikusiphi isandla. Nxa bebanengi kuqanjwa isandla.
Nxa iqembu lingaqamba kwakumele lowo oqanjiweyo kumbe isandla esiqanjiweyo sivulwe ukuze kubonakale ingabe ikhona kumbe hatshi. Nxa ingekho lowo olemfumba usezayiveza imfumba leyo. Nxa iqembu lingehluleka ukuqamba lelo elilemfumba lithola umklomelo. Babeqhubeka kanjalo labo baze baziqambe lapho epakwe khona imfumba. Phela ukufaka imfumba ezandleni liyicatshisa kuthiwa yikupaka imfumba.
Kwakuthi iqembu lingehluleka ukuqamba lelo elalilemfumba lalithola umklomelo. Babeqhubeka kunjalo labo baze bayiqambe lapho eyayipakwe khona imfumba.