uMthunywa
Ophezulu Stinta
Kuleliviki sikhangela izaga zesiNdebele. Kaqakathekile ukuthi sizwisise ingcazelo yezaga yona ke esiyizwisisa ngempawu ezithile ezitshiyeneyo ezinye zakhona ziyilezi ezilandelayo
a)Isaga singumutsho opheleleyo, ngamafitshane isaga kasiyidingi ingcazelo, isaga kasidingi ngitsho lokuchasiswa, okuphedulwa yinkulumo yesaga kuphelele. Isibonelo senkulumo epheleleyo:
Imbila yaswela umsila ngokulayezela, yinkulumo epheleleyo le eveza sobala nje ukuthi imbila yaswela umsila ngokuba yayilokhu ilayezela ngakho yisixwayiso njalo esisegcekeni lesi ukuthi umuntu kasukume azenzele ulutho atshiyane lokulayezela, ngokuqhubeka elayezela akukho okuzamlungela.
Wahamba okwejuba likaNowa, sonke siyayikhumbula imbali yejuba lika Nowa ukuthi lathunywa ukuyakhangela ukwetsha kwamanzi emhlabeni lahamba lanyamalala. Yinkulumo egcweleyo le engadingi kuchasiswa ikakhulu emuntwini oyabe esazi ngembali yejuba likaNowa.
b) Isimo sesaga kasiguki.
Lapha kuchazwa ukuthi isaga sisetshenziswa ngendlela esaqanjwa kumbe esabunjwa ngaso. Isibonelo: Induku enhle iganyulwa ezizweni, ngeke sisiguqule isaga loba sesifisa njengokuthi, ihloka lingayigamula induku enhle kwelezizweni.
c) Isaga sichaza, siveza ubugabazi bolimi, kanye lobugabazi benkulumo, olaleleyo laye uyabekholisa ubunandi benkulumo.
Isibonelo: lapho ijaha liqomisa intombi, kungathi ijaha liyaliwa kalitshoni lisandisa inkulumo, kodwa livele nje lithi: zala bantu ziyebantwini, yinkulumo ehlabusayo okwamagama le.
