uMthunywa
Ugwalo ludindwe yiLongman Zimbabwe
Indikimba — Ezisolayo
Imbongi nguNdabezinhle S Sigogo
Isihloko senkondlo — Umona
IMBONGI lamhlanje isitshela ngento embi kakhulu ebantwini, umona. Umona mubi ngoba nxa sifunda kule inkondlo sithola ukuthi ukhokhelela ebubini obunjengobuthakathi. Umona wehlukanisa umuntu lezihlobo zakhe. Ngenxa yomona sizwa ukuthi lo olawo ubazondile abantu ahlezi labo wathandana labakhatshana ekudeni. Ubalahlile abakwabo lumuntu ngenxa yomona.
Eselahle abantu bakibo lumuntu ngenxa yomona wasuka wayakwangana lezitha zabo. Kusobala ukuthi umona yinto embi engalunganga sibili ngoba nansi yehlukanisa umuntu lezihlobo zakhe akhethe ukuyathandana ahlalisane lezitha zakibo. Umona wenza ukuthi lo olawo nxa ebona ababili bethandana ufuthelwa abe lenzondo enkulu. Kuyamkhathaza ukubona abantu abathandanayo efuna ukubona bexabana.
Ngenxa yomona lo obona abathandanayo kuyamcunula kakhulu aze asuke angene iganga ayekumba imithi bafe bekhombana ngeminwe labo bantu. Umuntu olomona kafuni ukubona abantu abathandanayo, ufikelwa yinzondo enkulu afise ukubabulala njalo bafe bezondelene kanti bona bebengamathe lolimi. Umona kuthiwa uyitshila inhliziyo yomuntu uyifake umoya wempisi. Ngumoya bani wempisi lowo?
Impisi yinyamazana embi eyaziwa ngobubi bayo langokwenza izinto ezimbi ezinjengokuhlasela abantu kunye lezifuyo zabo. Akula lutho oluhle ngempisi ngokufanayo nxa umona usutshile umoya womuntu wafaka umoya wempisi kutsho ukuthi akusela lutho oluhle kuye. Ufikelwa ngumoya omubi umuntu acebe ukwenza okubi ngoba nanku sizwa kuthiwa “Kuse ekhangel’umuntu/Elele eceb’ubuthakathi.”
Umuntu lowo okuse engalele uvuka aluthathe uhambo ayebafuna abaloyayo ngemithi langemilomo. Lapha imbongi isazisa enye indlela yokuloya abantu abayithatha kancane. Abantu bathi nxa kukhulunywa ngokuloya kulowa ngemithi kuphela bekhohlwa lokuthi isiNdebele siyatsho ukuthi imilomo iyaloya. Lapha kuyakuchazwa ukuthi abantu bengakhuluma okubi ngomuntu njalonje ucina lowo muntu esevelelwa yibunzima okungathi uloyiywe ngemithi kanti hatshi lokho kubangelwa yikuthi abantu baphethe ibizo lakhe ngokubi bemfisela amashwa lamanje acine esemfikela.
Umuntu olomona kuthiwa uyacaka aphele edliwa yinhliziyo yakhe yona eyabe itshisa umlilo isilwa izimpi labantu. Lapha uyabe ekhathazwa ngumhawu ngempahlana zabo konke leyabo inotho bona abayibambe nzima ematsheni. Lokhu kusivezela sobala ukuthi umuntu ubalomona ngezinto lenotho abazisebenzela yona. Lo umuntu uqhubekela phambili efisa konke okuhle wabuka kungaba ngokwakhe. Uzonde wagcwalelana lapha omakhelwane bakhe bevuka bephundlana lamazolo besiya emsebenzini.
Ngakwelinye icele inhliziyo yalo olomona ibamhlophe, uyachelesa nxa omakhelwane bakhe besehlelwa lusizi olukhulu.
