uMthunywa
Charles Dube
Nxa sifunda ugwalo lolu uBantu BeHadlana sifumana ukuthi lulemfundiso enkulu mayelana lamasiko lemikhuba yeSiNdebeleni. Lunothe kakhulu lolugwalo yikho nje umlobi esebenzisa umlingiswa uKhokho okuyikho lapho oMbengo lomkakhe uMaNgwenya abacupha khona ulwazi ngamasiko akudala. Uyabafundisa uKhokho ukuthi kudala kwakuphilwa njani.
Sihlangana laye uKhokho exwayisa ukuthi uyise kaNgenzile uVulela kawulandele umzila wenkunzi yakhe abatshele ukuthi uzitshiye ngaphi ezabo Inkomo; njengoba yona isibuyile. Lapha uKhokho wayesitsho ukuba kadingwe uVulela abuzisise kundodakazi yakhe uNgenzile ukuthi wayemuse ngaphi uSilobile. Ufaniswa lenkunzi uNgenzile yona efohlisa ezinye, nanku phela wayenga uSilobile wabaleka waqonda edolobheni lakoBulawayo.
Kusadliwa ngoludala umuntu olecala wayengaphonguqondwa nje mathupha kodwa wayethunyelwa umuntu.
Lanxa imuli kaKhokho yayifuna ukukhuluma loVulela ayithumelanga ilizwi kuye kodwa sizwa kuthunywa uBantwini kuNdlovu ukuyambikela ukuthi uyafuneka ngekhaya. UNdlovu lo nguye owayezathunywa kuVulela. Nxa umuntu kulento emdlayo ngaphakathi uyayakhathazwe layizinto ezenzakala eceleni kwakhe.
Kuthi kungakahlwi ngelinye ilanga, kwazidlalela okungabantwana kwemizi yalapho. Kwakujwayele kakhulu ukuhlangana kusihlwa, ikakhulu nxa inyanga imhlophe, kuzezigidela. Kwezwakala-ke kuzihlabelela ingonyana yakho ethi: “Kudala kwakungenje, umhlab’uyaphenduka, abantwana bethu Babelokwesaba . . .” Kwayiphikelela yaze yamngena uMangwenya. Wabiza uQhikiza uMaNgwenya ethi sekuhlwile kabahambe bayelala.
Omunye engabuza ukuthi kanti wayehlutshwa yini uMaNgwenya ngokudlala lokuhlabela kwabantwana?
Iyamudla lingoma ngoma wehlulekile ukondla umntanakhe uSilobile ngengendlela eqondileyo wamphunyuka ngokuxhwala wabaleka ekhaya waya edolobheni. Iyatsho ingoma yabantwana ukuthi kudala kwakungenje, izinto seziguqukile. Abakudala abantwana babelokwesaba behlonipha abazali babo kodwa khathesi abaselakho lokho kwesaba.
USilobile umntaka MaNgwenya kusa edliwe ngumswenya kungaziwa lapho ayekhona. Angahlaliseka njani-ke unina uMaNgwenya. Kwakungakajwayeleki ukuzwa kuthiwa umntwana uxhwalile wasuka kwabo wahamba lezinkomponi. Kodwa lamhlanje sizwa kuthiwa sekuleMbijana lapho isilisa lesifazana sigida khona kuzekuse kungasahlonitshwana. Ngalokho uMaNgwenya kuyamudla okuthi lanxa abantwana labo abebehlabela begida sebehambile usala elemicabango ezulayo.
Uzibuza imibuzo eminengi uMaNgwenya enjangokuthi: “Umenzeleni ulunya olungaka uNgenzile? Umuse ngaphi umntanakhe? Angenzani ukuze amthole? USilobile kanti ungenwe yini? Ubalekelani kwabo? Kanti kunje! Wondle umntwana; athi esekhulile akwenyanye; athande abanye kulawe, aze akufulathele isibili! Usakwenyanyani wena wamphipha, wabamba iminqomfula yakhe ngezandla zakho, wamchoba lentwala? Bona abaphansi bayakuvuma okunje? Bayabe bayabona-ke abantwana!”
Kuyamkhathaza lokhu kwenza kukaSilobile uMaNgwenyangoba kukhanya engasela kwesaba lokhu abantwana okwakuthiwa babelakho. Uyzibuza uMaNgwenya ukuthi kanti sekwaya ngaphi lokho kwesaba. Useze ebuza ukuthi bakuvumelelani ukungesabi abaphansi? Udidekile uMaNgwenya ngalokhu asekubona, ukungesabi kwabantwana njalo ekubonela kowakhe umntwana uSilobile. Ziyasebenza na inkolelo zabaphansi?
