INJOBO ITHUNGELWA EBANDLA: Sethekelela eBubi

26 Nov, 2015 - 13:11 0 Views

uMthunywa

Pathisa Nyathi

SIKE saphinda umkhondo esikolo seNyathi kweleBubi. Iviki yonale edluleyo sethekele kabili. Kulemizamo ekhona eyenziwayo eyokuthi kwakhiwe iNyuvesithi yeNyathi ezakwakhiwa eNyathi, eHope Fountain kunye leDombodema.

Pho njengoba sisazi lo kawusimdlalo wamatope. Kudinga ukuthi abantu bakhweze amabhulugwe balume eyangaphansi.

Bakhona abasebenza bengaphetsheya kolwandle. Lakwelakithi bakhona abaxhasana lababambe ngaphetsheya.

Asebunjiwe amakomiti okuqhuba umsebenzi omkhulu kangaka. Mina lalabo engisebenza labo silezopha lokwenza ividiyo ezasetshenziswa ukucela izimali kwelakithi kunye laphetsheya. Saqala-ke ngokuvakatshela eHope Fountain yonale ethiwa yiMthombothemba. Sahle saveza obala okwenzakala ezikolo zombili, ese-Primary, Imthombothemba leTennyson Hlabangana Secondary.

Sakhokhelwa ukuyabona lowomthombo okwawubizwa indawo ngawo. Habe, sekwatsha qhu umthombo sewacitsha.

Bayatsho abasakhumbula ukuthi umthombo wethemba lowo wacitsha ngemva kukazibuse. Bathi kwakulesiziba okwakuhlala khona inyoka. Inyoka leyo yayibonakala ihamba kodwa ukhona owayibambayo. Omunye wathi yena izihlahla ezaganyulwayo yizo ezacitsha umthombo. Kukhanya zinengi izizatho ezithintekayo ezichasisa ukoma komthombo wethemba.

Omakorokoza sebamba emgodini lowo bedinga umkute. Isiziba sacitsha. Izihlahla ezinengi ezaphetsheya ungesazibona. Uqethu owayelapho sewanya amahlabathi. Lugwadule lolu. Kusobala ukuthi ukukhwama kukhona.

Kodwa-ke thina sasilande ukuyatshengisa abantwana abafunda lapho kunye lembali yalabo abadlula esikolo lesi esasungulwa ngu Peter Bowden Thomson ngo1870. Phela ibandla lamaLandani elidala laliseNyathi lona elalivulwe ngo1859 ngemva kokuba uRobert Moffat esephiwe umhlabathi eduzane lesigodlo sakhe seNyathini. Kuthe uLobhengula esecatshelwe umuzi eNyokeni/Entenjaneni abanali leLandani badinga ukuba seduzane lenqulu yenkosi ukuze bakhuseleke.

Satshengiswa lapho okwaqala khona  imishini. Lamhla sekuyindawo okuhlala khona amantombazana esekhondari.

Sazibona izindlu zaboMfundisi Helemu lo owachasisela iNkosi isivumelwano lezithunywa zikaRozi. Sayibona indlu lapho okwakuhlala khona osenguMongameli welizwe lamhla, uRobert Mugabe. Usizi nje yikuthi indlu leyo seyadilizwa. Sikhanya singabantu abangazidubi ngokulondoloza amagugu.

Sathi sisuka lapho sayabona amangcwaba. Lapha kulele abanali abadabula labalandela abadabuli. Ukhona uBoden Thompson labanye abafana  loDavid Carnegie (UKhaneki), uCharles Daniel Helm (uHelemu), abansundu abathi uZhisho Moyo, uSitjenkwa Hlabangana, uMtompe Khumalo kunye lamakhosikazi abo.

Sathi sisuka eMthombothemba saqonda eNyathi lapho ibandla leLandani elasungula khona umsebenzi. Ngonyaka ka1859 uMfundisi uRobert Moffat wakhokhela iqula labanali elagoqela uWilliam Sykes (uSikithi) uThomas Morgan Thoms lomntanakhe uJohn Smith Moffat owayethethe umtakaDokotela uDavid Livingstone. Sangena ezikolo zombili sithatha imifanekiso saze sayangena endlini yecawe. Sathathwa sayatshengiswa lapho imishini eyaqala khona ingakaze yakhiwe lapho ekhona lamhla. Sabona lapho okwakumi khona indlu yokusontela ingakaze itshiswe ngabantwana bomcwado. Emveni kwakhiwa entsha okuyiyo elokhu imi lalamhla.

Nxa betsho ngaleso isikhathi umfudlana uMhlanga wawuselamanzi usinsitheka ngengwenya. Lamhla sewoma lemihlanga kayisekho. Kusele kuphela ibizo lesikolo esisele sifakaza ukuthi kwakulamanzi emfuleni. Lomthanga wamatshe owawuqhaqhele umuzi wabanali ulokhu usakhanya isinde lawo. Lezitebele lazo ziyabonakala isinde lazo.

Imbali yeNyathi sesiyimumethe okulandelayo yikuthi sifilime abantu okuyibona abazacela imali. Abanye sesike saxoxa labo. Laba bagoqela induna yeNyathi uMtshane Khumalo, uJosiah B Dube loJeremiah Khabo. Sizadinga abanye koBulawayo labo bengeze kulokhu osekwenziwe ngabanye. Silethemba lokuthi inyuvesithi edingwayo izaphumelela.

Share This:

Sponsored Links