uMthunywa
Kuloba uPathisa Nyathi
Omunye usengabuza ukuthi izolo izikolo bezikhona na? Nxa sisithi izolo sitsho izwe lisakhile, imidlenevu isaphaka izimpi. Nxa sinakana ukuthi kwakukhona izindawo lapho abantwana ababetshiya imizi yaboyise labonina besiyafundela khona siyaphambanisa.
Zazingekho izindawo ezinjalo. Umuntu wayefundela umsebezi khona lapho okulomsebenzi khona. Kambe umuntu uzafunda athini ukwelusa ekufundela esikolo esingelazinkomo ngitsho lawo amadlelo belo?
Umuntu ufunda athini ukuchola loba ukugiga yena engelayo imigigo lengiga? Avuneni umuntu esikolo esingelamabele ami emasimini? Izinto lezi bekuyimisebenzi yezandla okungamane kukhulunywe ngayo nje kuphela.
Kudingeka ulwazi oluhamba lobuciko. Ukwazi ulwazi ngomsebenzi thile kakufani lokwazi ukwenza lowomsebenzi. Nginje ngingalandisa ngokuthi ingcebethu ithungwa njani kodwa mina ngingeke ngayithunga.
Imisebenzi yezandla ifuna ibanjwe mathupha hatshi nje ukukhuluma ngayo. Ulwazi lwengqondo qha lungeke luyithunge ingcebethu. Lungeke luwubaze umphini. Yikho ke lokhu okwakusenza ukuthi imfundiso yamaNdebele idinge ukuthi umuntu ufundela ngaphi-endaweni lapho okulabantu abangafundisa lobo buciko, kuthi umfundi athole ithuba lokwenza lezozinto ngezakhe izandla. Phela umuntu kafundelwa ngomunye
Ngalokho sasingekho isikolo okufundwa khona amabala loba abantu abazuza khona ulwazi kodwa bengatholi ithuba lokwenza imisebenzi etshiyeneyo ngezandla zabo. Kodwa sikhona isikhathi lapho abasakhulayo ababephuma emizini yaboyise labonina bayefunda bebanengi.
Lapha lalikhona ithuba lokuthi bafunde bebanengi befundiswa ngumuntu munye loba abalihlekana. Isikhathi esinengi amajaha ayesiya egangeni lapho ababefika benze khona amadlangala, loba sithi imishasha lapho abazahlala khona isikhathi semfundiso size siphele. Lapha laba asebehlanganisiwe bengontanga bafunda into efanayo loba sithi izinto ezifanayo.
Yikho nje bebuthelelwa, balande inhloso yinye. Phela basebangeni loba sithi izinga linye. Izinga lelo yilo elithi kabafunde isifundo sinye loba izifundo zinye. Besuka lapha sebekwelinye izinga abalifinyelele kanyekanye. Ngamajaha asesiba ngobaba, asezakuba leyawo imizi. Sebengangena emaxhibeni labo baphake izimpi bayezidla ezizweni. Ngitsho lekudleni kabasadli labafana, sebekhulile phela bona. Akusikukhula kweminyaka kuphela qha. Sebeqeqetshiwe ngezinga asebekulo. Ulwazi abalufunziweyo lulingana lebanga labo. Kusizani ukuthi kuthiwe umuntu umdala yena engazi lutho lwabadala loba okwenziwa ngabadala?
Amajaha ayefundiswa ezempi, ukuhlonipha abadala, ukugcina umuzi, imbali yesizwe, amasiko esizwe lakho konke nje okubenza babengabapheleleyo phakathi kombuso abakuwo. Lokhu bazakufundiswa bebodwa khonale emadlangaleni. Ukusuka kwabo ekhaya besiya egangeni kuhambelana kufane lokuthi sebesukile ezindleleni ezindala. Konke okwezolo sekusalele emuva, sebekufulathele. Sebesiyahlonyiswa ngolwazi olutsha lezindlela ezintsha.
Kuzakuthi lamhlazana beqeda imfundiso batshise amadlangala. Umlotha wamaziko abebephekela kuwo bazawuthatha bawuthele phezulu kwentaba zamatshe ezingathi zisamathinta. Lakanye lithinta, hatshi lapho okungcwatshwe khona isidumbu somuntu kodwa okungcwatshwe khona izindlela zezolo. Phela ofileyo kaphindi avuke engowenyama njalo. Uhambile uhambile, okungeza ngumoya wakhe. Yenalomoya wakhe akusinto yinye. Angithi nxa umuntu elahliswa ulutho okungaba yindlela embi abehamba ngayo kuthiwa kakhafule agqibele. Amathe ngawakhe, amele isenzo sakhe esibi. Yikho sesizagqitshelwa leso isenzo ngokungcwatshwa. Ukungcwaba yikwembela phansi, ugqibele. Angithi ithinta linjalo? Kuzakuthi phezulu kwalokho liphinde lelekwe ngentaba, amatshe phela.
Lapho ususazi ukuthi indlela yezolo isilahliwe, isingcwatshiwe njengofileyo osengcwatshiwe engasoze avuswe futhi. Yisifungo leso lesithembiso. Bazawatshiya ethunqa amadlangala, bawafulathele wona lamathinta azasala eyisikhumbuzo sebanga eseledlule. Isisele emva impilo yobuntwana-ingcwatshiwe yasala khonale emva.
