uMthunywa
Pumulani Mpofu
MIHLA lemihla abantu behla besenyuka besiyale lale ukuze imuli zabo zithole ukuphila. Lezinsuku sokulemikhuhlane enjengegcikwane leHIV/Aids yona esihluthunela izihlobo labangane ukusa kwamalanga. Abanye baqakathekisa ukukhonza uNkulunkulu ukuze bathole ukuphila okulaphakade ekhaya lasezulwini.
Kulamalanga abanye bahlanganela lama-burial society kunye lokuphatheka ezintweni zama-funeral policy njengendlela yokuthi kusasa nxa sebetshonile imuli zabo zingasali zihlupheka.
Kuthi abanye ngababhala ama-will ukuze imuli zabo zingasali zisilwa zibanga ilifa kusasa. Wena wenzani ngokulungiselela ikusasa lakho kunye lemuli yakho?
Intsha enengi eZimbabwe ayisebenzi, abanye bagcwele kwamanye amazwe eAfrica lapho abayabe behlupheka beswela okokwenza. Abantu bakuleli baphathwa samaphepha baphetshulelwa le lale emazweni anjengeSouth Africa, Botswana lamanye amazwi angcelelane lelizwe lakithi.
Ekuqaleni komnyaka izizalwane zakuleli beziqunga izibindi zichapha umfula uLimpopo egcwele phamu zisiyaphandela imuli zazo kodwa zingelancwadi zokuhamba ezifaneleyo. Ukwehluleka ukulungiselela ikusasa kufaka umuntu edongeni lokufa. Abanye abantu bathi imisebenzi kayikho kodwa incwadi ezifaneleyo bengalazo ngitsho layo eyodwa. Uqatsheka njani umuntu ongelayo incwadi eveza ukuthi umuntu ungubani?
Kuleliviki sizathi ukukhangela ukuthi abazali banganakekela njani ikusasa labantwana ngokubathathela incwadi zokuzalwa ama-birth certificate. Inyathelo lakuqala okumele abazali balithathe yikuthathisa umntwana incwadi yokuzalwa kungakadluli amaviki ayisithupha umntwana ebelithiwe.
Umntwana wonke weZimbabwe kufanele abelencwadi yokuzalwa ukuze athole imfundo ngoba umntwana wonke ulelungelo lokuzuza imfundo. Ukuze elizweni lakithi kube lezinsizwa ezinengi eziqeqetshileyo kuqala ebazalini ngokuqakathekisa ikusasa labantwana ngokubathathela incwadi zokuzalwa.Umntwana ofundileyo uletha udumo kumzali njalo wengezelela inani labantu abafundileyo elizweni, okuyinto enhle kakhulu ngoba lokhu kuletha intuthuko eZimbabwe.
Ukuba lencwadi yokuzalwa kwenza abantwana benelise ukuthola abangabancedisa ukubabhadala inhlawulo ezifunakalayo ezikolo okuthwa ngama-scholarship. Kukanti khonalapha ekhaya eZimbabwe uHulumende wakithi ulohlelo oluhle kakhulu lokuphathisa abantwana abaswelayo okuthiwa yiBasic Education Assistance Module (Beam) ngakho umntwana kuyabe kumele aveze incwadi yokuzalwa ukuze athole ukusizwa ezifundweni zabo. Ngaphandle kweBeam kulezinye inhlelo zokuphathisa abantwana abavela emulini eziswelayo kodwa ukuba khona kwencwadi zokuzalwa kwenza kubelula ukuthi bathole ukusizakala ekulungiseleni ikusasa labo.
Kuthi amanye ama-scholarship aza andubana umntwana ebonwe ngalabo abaqakathekisa imidlalo etshiyeneyo efana lokugijima, inguqu leminye nje imidlalo ekhona nje. Lokhu kuba yinto enhle kakhulu ngoba kunika umntwana ithuba lokuyafunda, ukuthuthikisa isipho somntwana lokuthi umntwana enelise ukwethekelela kwamanye amazwe.
Ngakho konke lokhu kuza andubana abazali balungisele ikusasa yomntwana ngokuqakathekisa ukuthathwa kwencwadi zokuzalwa zabantwana kusaselesikhathi ngoba ukwehluleka ukwenza lokhu kuphenduka kube ngumgoqo ekuthuthukiseni impilo zabo. Asihlanganeni kuviki elizayo.
Umlobi utholakala ku [email protected] kumbe ku 0773195055.