uMthunywa
Ukudla kwamaNdebele
Okulinywayo
Izilimo kanye lokudla okuphekwa ngazo
Umumbu kuphekwa ngawo inkobe (igwadla), ukhothi, isitshwala, ilambazi, amahewu, utshwala, isinkwa somfahla, isijeza lomxhanxa. Amabele aphekisa inkobe (uhayezi), umcaba, isitshwala, ilambazi, utshwala lentondolo. Inyawuthi kuphekwa ngawo isitshwala lelambazi. Imfe yona kuphekwa ngayo isitshwala (senkubalo lesenduduzelo yentombi).
Nanzelela ukuthi ayidingi kuphekwa, idliwa iyimfe.
Indumba kuphekwa ngazo inkobe, amawobe, imibhida (isitshebo) ibhizha. Amazambane kuphekwa ngawo inkobe, ledobi. Indlubu zona ziphekisa inkobe.
Amajodo wona aphekisa inkovu, umxhanxa, isijeza lenjetshebele. Amakhabe wona ayikudla okuvuthwa ngokwemvelo. Awaphekwa njengokunye ukudla. Amathanga wona kuphekwa ngawo ibhobola. Aphekwa adliwe engamathanga.
Amakhomane aphekwa adliwe engamakhomane.
Ukudla okuselwayo: Izithelo zezihlahla. Izibonelo: Umkhomo, amaganu, umdlawuzo, umbumbulu, umtshwankela, umgwadi, uxakuxaku, umkhemeswane, umhlali, umwawa, umkhuna, amathofi, isigangatsha, umkojompa, umqokolo, ubhunzu, umthunduluka, umpumpulwane, umtshekisane, umviyo, umsosobiyane, umhagawuwe, ububese, intakubomvu, amavunguvungu. Qaphela ukuthi izithelo zezihlahla lezi ziselwa zivuthiwe ngokwemvelo yazo.
Ukudla okudalwa yizibungu: inyosi, imbazwane, imasi, ingongomtshane, ibhotshi, isanyelane, imbongolwane. Lokhu yikudla okuthatshwa kulungele ukudliwa. Nanzi izibonelo zezibungu ezidliwayo: amacimbi, izinhlwa, amahlabusi lentethe.
Njengoba indikimba yethu yalamhlanje imayelana lokudla akesizweni okunye okumayelana lenkolo ngokudla. Le kuthiwa iyindlela yenhlakanipho eyokududuza abadlayo nxa ukudla kungasahambeli kuhle njalo iyisiqondiso sokuziphatha ngesikhathi kudliwa.
Nanzi izibonelo: Umuntu engathi esidla ukudla kuwele emvunulweni yakhe kwakuthiwe kuhlola ukuthi uzafumana abantu bemnyeya. Ukudla kungawela phansi umuntu esidla kwakuthiwe upha umzawakhe. Umuntu angahitshwa yikudla ingabe amathe kwakuthiwe kutsho ukuthi uzabingelela.
Nxa umuntu esidla ukudla kuseceleni kwakhe kuthiwa uzakhuthwa ngokuhle abezakuphiwa. Kuthiwa umuntu uyakuthi ezimisele ukumupha ulutho oluthile aguqule ingqondo yakhe abesesipha omunye.
Ngesinye isikhathi kwakuchazwe ngokuthi uzakhutha inyamazana eyijikijela ngentonga. Qaphela ukuthi lokhu kwakusenzakala ngensuku zendulo abantu besazingela inyamazana ngokuthanda.
Khathesi akuvunyelwa lokhu ngoba kulomthetho kaHulumende ovikela ukubulawa kwezinyamazana mahlayana nje. Kulicala ukubulala inyamazana ngokungekho emthethweni.
Imikhuba yokuphakulula ukudla: Ngomkhuba wesiNdebele umganu kababa akuqaliswa ngawo nxa kuphakululwa ukudla, kuqaliswa ngeyabanye abantu bekhaya anduba kuphakulelwe okababa.
Ukuqalwa ngawo kuhlola ukuthi ezahlakalweni ezimbi zempilweni kuzaqalwa ngaye. Endulo kwakusesatshwa ukuthi empini bazabulala yena kuqala.
Sima lapha lamhlanje, sizathi siqale kokulutshwana okuseleyo ngesikhathi esizayo.
