uMthunywa
Silo Charles Dube
SONKE siyasazi isibongo ngoba sibizwa ngaso imihla ngemihla ndawonye lebizo. Kule inkondlo imbongi isitshengisa ububi besibongo. Iqala ngombuzo ongadingimpendulo itshengisa ukungaqedisiseki kwesibongo. Kasiqedisiseki isibongo ngoba sidala ukungezwanani phakathi kwemihlobo yabantu.
“Isibongo siyini?” Ngumbuzo esiwuphiwa yimbongi lo ngoba abanye abantu kukhanya besenyanyelwa izibongo zabo okwenza imbongi idingisise ukuthi siyini isibongo esidala lokhu. Siyatshengiswa imihlobo yabantu etshiyeneyo ngobuzwe babo kanye lembala yezikhumba zabo okwenza bengathakazelelwa ngenxa yezibongo zabo. Laba bantu bagoqela umuntu omhlophe, ophaphukileyo, omiyo, ongathi kazalwanga; wenziwa.
Kube khona umuntu ongathi kadli, kalali phansi. Lapha kungabe kusitsho ophakemeyo ukwedlula abanye. Kungaba ngoyangisa abanye, ngoba yena engcono kulabo. Uyabayangisa bamesabe njalo bamvike. Omunye umuntu kungaba ngolamandla amakhulu. “Umunt’olaw’edlula awesilwana.” Kungaba ngumuntu osekhulile osemdala oleminyaka leminyaka njalo osuthayo ngoba iziphala zakhe zingavulwa. Omunye laye angaba lemlindi yakudaladala, yanininini lezibaya zenkomo ezinkulu.
Omunye laye engabe ezalwa lapha okucetshwe khona, okunothwe khona; lapho indlela zihlezi zigeleza abantu besiyakhona, “Laph’indlela zingomi khona.” Okudanisayo yikuthi umuntu onje kukhanya ufela isibongo sakhe, bayamenyanya abantu ngoba elesibongo esithize. Ngalokho-ke imbongi iyabuza ukuthi, isibongo siyini? Yini lokhu okuthiwa yisibongo okwenza abantu bazondane, benyanyane ngakho? Kuyadingeka na abantu ukuthi bengahlalisani kuhle ngenxa yesibongo?
Ngenxa yaso isibongo abantu babhejela ukuthi badle lezidindi, kunathwe amatshwala labangalunganga, kunathwe utshwala labazala imibankwa, omatshayinyoka abangasebenziyo abatshona bewothemele ilanga. Abantu bakhetha ukunathisana labakhalayo, labahlekayo bancwebisane igwayi labathakathi abangalaliyo. “Kuncwetshiswan’igwayi labangalaliyo,” kunye lalabo abehlulwa butshwala babunathe lanxa bulezilokozane ngoba abasadingi iziphungo zempukane.
Ngenxa yesibongo lesi abantu bakhetha ukwenza izinto, lamavila la ehluleka ukulima ukuze azuze ukudla lanxa izulu lana ngobunengi. Balala ngendlala, “Labalala ngamanzi lanxa lathululeka.” Bakhetha ukuba lokwenza lalabo abalambayo, “Abalamazik’abomangoye belo.” Abalakudla labo bantu ngoba iziphala zabo zibekelel’inkukhu lemibankwa. Kukhona njalo abanyeyayo bekhisana amanzi ngabo abanye, betheza inkuni ngabo abanye. Kuthi lanxa bephumula emalimeni lapho abahlanganela khona imisebenzi baphumula ngokunyeya abanye.
Abanye sebeze besaziwa langabantwana ukuthi abalamfihlo ngokukhuluma ngabanye abantu ngenxa yezibongo zabo. Imbongi ilokhu iphikelela ukuthi isibongo siyini esenza abantu benze bonke lobububi kwabanye. Iyaphambili imbongi isifundisa abantu ukuthi bengaqakathekisi isibongo ukwedlula umuntu. Imbongi ithi umuntu wedlula isibongo, njalo umuntu kasinyama yona iyamnceda nje ukubonwa. Umuntu kasumhlobo ngoba kungasuye owawukhethayo.
Umuntyu kasuye lo, kodwa nguloyana-a. Isibongo laye wasinanyathiselwa ngabakudala laye engazi lutho.
